-
1 ex or (only before consonants) ē
ex or (only before consonants) ē praep. with abl, out of, from within (opp. in). I. In space, out of, from: signa ex urbe tollere: solem e mundo tollere: ex hoc fonticulo tantumdem sumere, H.: ex Aethiopiā Ancillula, T.: ex urbe sicarii: eius ex Africā reditus: ex Hispaniā quidam, Cs.: puer ex aulā, H.—From, down from, from off: ex speluncā saxum in crura eius incidisse: equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt, from horseback, Cs.: cecidisse ex equo dicitur.—Up from, above, out of: collis paululum ex planitie editus, Cs.: globum terrae eminentem e mari.—In gen., from, down from, at, in, upon: ex cruce Italiam cernere: ex equo pugnare: ex loco superiore conspicatus, etc., Cs.: ex hoc loco verba fecisti: ex vinculis causam dicere, L.— Esp., in adverbial phrases: ex itinere, on the march, without halting, S.: ex fugā, during the flight, Cs.: portus ex adverso urbi positus, opposite, L.: erat e regione oppidi collis, over against, Cs.: ex omni parte perfectum, entirely: aliquā ex parte incommodis mederi, in some measure: impetūs ex maximā parte servorum: e vestigio, suddenly.— II. In time, of succession, from, immediately after, directly after, after, following: Cotta ex consulatu est profectus in Galliam: tanta vilitas annonae ex inopiā consecuta est: ex magnis rupibus nactus planitem, Cs.: Aliam rem ex aliā cogitare, T.: alia ex aliis iniquiora postulando, L.: diem ex die exspectabam, day after day.—Of duration, from... onward, from, since, beginning at: ex eā die ad hanc diem: ex eo die, quo, etc.: ex certo tempore, after a fixed date: ex aeterno tempore: Motum ex Metello consule (bellum), H.: octavus annus est, ex quo, etc., since, Ta.: Romae vereor ne ex Kal. Ian. magni tumultūs sint, after. —With the notion of escape or relief, from and after, from: se ex labore reficere, Cs.: ex illo metu mortis recreatus: animus ex miseriis requievit, S. — Esp., in phrases: ex tempore effutire, off hand, without reflection: ex meo tempore, for my convenience: in quibus (quaestionibus) ex tempore officium quaeritur, according to circumstances: ex intervallo consequi, after a while: ex tempore aliquo.— III. Fig., of the point of departure, away from, from, out of, of: amicitiam e vitā tollunt: e fundo eiectus, dispossessed of: agro ex hoste capto, L.: ex populo R. bona accipere, S. —Partitive uses, of a whole or class, of, out of, from among, among: alia ex hoc quaestu, i. e. trade, T.: non orator unus e multis, i. e. no common: acerrimus ex omnibus sensibus: ex primo hastato (ordine) legionis, one of the first division, Cs.: multum ex ripā colere, Ta.: altitudo puppium ex navibus, Cs. — Of the means, out of, by means of, with: ex incommodis Alterius sua ut conparent commoda, T.: ex caede vivunt: largiri ex alieno, L.; cf. ex iure hesterno panem vorent, dipped in, T.—Of the origin or source, from, out of, born of, arising from: bellorum causae ex rei p. contentione natae: ex pertinaciā oritur seditio: ex animo amicus, heartily.—Esp. with verbs of sense, intelligence, etc.: quā re negent, ex me non audies: ut ex amicis acceperam: ex quo intellegere posset: ut ex iis quaeratur: video ex litteris.—Of the material, of, out of: statua ex aere facta: (homo) qui ex animo constet et corpore: milites mixti ex conluvione gentium, L. — Of a condition or nature which is changed, from, out of: di ex hominibus facti: ex exsule consul: duas ex unā civitate discordia fecerat, L. — Of the cause, from, through, by, in consequence of, by reason of, on account of: gravida e Pamphilo, T.: infirmus ex morbo: e viā languere: ex gravitate loci volgari morbos, L.: ex illā ipsā re, for that very reason: e quo efficitur, non ut, etc.: ex hac clade atrox ira, L.: ex legato timor, Ta.—From, after, on account of: cui postea Africano cognomen ex virtute fuit, S.: nomen ex vitio positum, O.: urbem e suo nomine Romam iussit nominari. —Of measure or rule, according to, after, in conformity with, in pursuance of, by: ex aliarum ingeniis me iudicet, T.: dies ex praeceptis tuis actus: ex consuetudine suā, Cs.: e virtute vivere: ex senatūs sententiā: ex sententiā, satisfactorily, T.: illum ex artificio comico aestimabat.—Esp., in the phrases, ex re, according to the fact, to the advantage, to profit: oratio ex re et ex causā habita: Non ex re istius, for his good, T.: garrit Ex re fabellas, apt, H.: quid tam e re p. fuit? for the public benefit: ex usu, advantageous: ex usu quod est, id persequar, T.: rem ex usu Galliae accidisse, Cs.: e re natā, according to circumstances, T.—Of manner, mostly in adverb. phrases: res ex libidine magis quam ex vero celebrare, arbitrarily... justly, S.: dicam ex animo, outright: ex composito, by agreement, L.: ex facili, with ease, Ta.— IV. In compounds, ex stands before vowels and h, and before c, p (except epoto, epotus), q, s (except escendere, escensio), t; ef (sometimes ec) before f; ē before b, d, g, i consonant, l (except exlex), m, n, v. For exs-, ex- alone is often written (exanguis for exsanguis, etc.). -
2 antehac
antĕ-hāc (old form antĭdhāc, like antidea for antea, and antideo for anteeo, Plaut. Am. 2, 2, 79; id. Aul. 2, 8, 26; id. Cas. prol. 88; id. Cist. 1, 1, 1; 1, 3, 50; id. Ep. 4, 1, 12; id. Bacch. 3, 6, 10; id. Ps. 1, 1, 14; 2, 2, 26; id. Poen. 3, 5, 7.—Antehac, dissyl., Hor. C. 1, 37, 5) [v. antea], before this (present) time, formerly, aforetime, in time past, previously (demonstr.; on the contr. antea, before any fixed time, rel.; cf.antea): quod antehac imperitabam, nunc te oro,
Plaut. Capt. 2, 1, 47; id. Mil. 4, 8, 56:magis me benigne nunc salutas, quam antidhac,
id. Poen. 3, 5, 7; Ter. And. 1, 2, 16:antehac sperare saltem licebat, nunc etiam id ereptum est,
Cic. Fam. 12, 23, 6; Hor. C. 1, 37, 5:utque antehac flagitiis, ita tunc legibus laborabatur,
Tac. A. 3, 25.—Sometimes for antea (rel.), before any specified time, earlier, before that time:Nam hic quidem omnem imaginem meam, quae antehac fuerat, possidet,
Plaut. Am. 1, 1, 302:ea saepe antehac fidem prodiderat,
Sall. C. 25, 4. -
3 ante-hāc
ante-hāc (disyl., H.), adv. of time, before this time, before now, formerly, hitherto: fecit, T.: antehac uti solebat, etc.: antehac nefas (erat)... dum, etc., H.—Before that time, earlier, previously: saepe antehac fidem prodiderat, S. -
4 G
G, g, indecl. n. or (on account of littera) f., had originally no place in the Latin alphabet: both the sharp and the flat guttural mutes, our k and g sounds, being represented by C; hence on the Columna Rostrata LECIONES, MACISTRATOS, EXFOCIONT, (pu)CNANDOD, PVCN(ad), CARTACINIENSIS, for legiones, etc.; hence, too, the archaic form ACETARE for agitare (v. Paul. ex Fest. p. 23 Müll. N. cr.), and the still common abbreviation of the names Gaius and Gneus in C and Cn.—At a later period (acc. to Plut. Qu. Rom. p. 277 D and 278 E, by means of a freedman of Spurius Carvilius Ruga, about the beginning of the second Punic war) a slight graphic alteration was made in the C, which introduced into the Roman orthography the letter G (on the old monuments C); thus we have in the S. C. de Bacchanal.: MAGISTER, MAGISTRATVM, FIGIER, GNOSCIER, AGRO; on the other hand, the orthography GNAIVOD PATRE PROGNATVS on the first Epitaph of the Scipios, which dates before that time, indicates either incorrectness in the copying or a later erection of the monument. When Greek words are written in Latin letters and vice versa, G always corresponds to G. Its sound was always hard, like Engl. g in gate, at least until the sixth century A. D.As an initial, g, in pure Latin words, enters into consonantal combination only with l and r; and therefore in words which, from their etymology, had the combination gn, the g was rejected in the classical period, and thus arose the class. forms nascor, natus, nosco, novi, notus, narus, navus, from the original gnascor, gnatus, gnosco, etc. (cf. the English gnaw, gnat, gnarr, etc., where the g has become silent); whereas in compounds the g again is often retained: cognatus, cognosco, ignarus, ignavus.—An initial g is dropped in lac (kindred to GALACT, gala), likewise in anser (kindred to Germ. Gans; Sanscr. hansa; Greek chên).As a medial, g combines with l, m, n, r, although it is sometimes elided before m in the course of formation; so in examen for exagmen from agmen; in contamino for contagmino (from con-TAG, tango). Before s the soft sound of g passes into the hard sound of c, and becomes blended with the s into x (v. the letter X); though sometimes the g (or c) is elided altogether, as in mulsi from mulgeo, indulsi from indulgeo; cf.: sparsus, mersus, tersus, etc. So too before t, as indultum from indulgeo. The medial g is often dropped between two vowels, and compensated for by lengthening the preced. vowel: māior from măgior, pulēium from pulēgium, āio from ăgio (root AG, Sanscr. ah, to say; cf. nego). Likewise the medial g is dropped in lēvis for legvis, Sanscr. laghn, fava for fagva, fruor for frugvor, flamma for flagma, stimulus for stigmulus, examen for exagmen; jumentum, from root jug-: sumen from sug-; cf.: umor, flamen, etc.As a final, g was only paragogic, acc. to Quint. 1, 7, 13, in the obsolete VESPERVG (for vesperu, analogous with noctu; v. Spald. ad loc.). Etymologically, g corresponds to an original Indo - European g or gh, or is weakened from c, k. Thus it stands where in Greek we have:(α).g, as ago, agô; ager, agros; argentum, arguros; genus, genos; fulgeo, phlegô, and so very commonly;(β).ch (usually before r, or in the middle of a word): ango, anchô; rigo, brechô; gratus, chairô, etc.;(γ).k: viginti, eikosi; gubernator, kubernêtês; gummi, kommi, etc.—By assimilation, g was produced from b and d in oggero, suggero, aggero, etc., from obgero, sub-gero, ad-gero, etc.As an abbreviation, G denotes Galliarum, Gallica, gemina, Germania, genius, etc.; and sometimes Gaius (instead of the usual C); v. Inscr. Orell. 467; 1660; 4680:G.P.R.F. genio populi Romani feliciter,
Inscr. Orell. 4957; v. Corss. Ausspr. 1, 76 sqq.; Roby, Lat. Gr. 1, 38 sqq. -
5 g
G, g, indecl. n. or (on account of littera) f., had originally no place in the Latin alphabet: both the sharp and the flat guttural mutes, our k and g sounds, being represented by C; hence on the Columna Rostrata LECIONES, MACISTRATOS, EXFOCIONT, (pu)CNANDOD, PVCN(ad), CARTACINIENSIS, for legiones, etc.; hence, too, the archaic form ACETARE for agitare (v. Paul. ex Fest. p. 23 Müll. N. cr.), and the still common abbreviation of the names Gaius and Gneus in C and Cn.—At a later period (acc. to Plut. Qu. Rom. p. 277 D and 278 E, by means of a freedman of Spurius Carvilius Ruga, about the beginning of the second Punic war) a slight graphic alteration was made in the C, which introduced into the Roman orthography the letter G (on the old monuments C); thus we have in the S. C. de Bacchanal.: MAGISTER, MAGISTRATVM, FIGIER, GNOSCIER, AGRO; on the other hand, the orthography GNAIVOD PATRE PROGNATVS on the first Epitaph of the Scipios, which dates before that time, indicates either incorrectness in the copying or a later erection of the monument. When Greek words are written in Latin letters and vice versa, G always corresponds to G. Its sound was always hard, like Engl. g in gate, at least until the sixth century A. D.As an initial, g, in pure Latin words, enters into consonantal combination only with l and r; and therefore in words which, from their etymology, had the combination gn, the g was rejected in the classical period, and thus arose the class. forms nascor, natus, nosco, novi, notus, narus, navus, from the original gnascor, gnatus, gnosco, etc. (cf. the English gnaw, gnat, gnarr, etc., where the g has become silent); whereas in compounds the g again is often retained: cognatus, cognosco, ignarus, ignavus.—An initial g is dropped in lac (kindred to GALACT, gala), likewise in anser (kindred to Germ. Gans; Sanscr. hansa; Greek chên).As a medial, g combines with l, m, n, r, although it is sometimes elided before m in the course of formation; so in examen for exagmen from agmen; in contamino for contagmino (from con-TAG, tango). Before s the soft sound of g passes into the hard sound of c, and becomes blended with the s into x (v. the letter X); though sometimes the g (or c) is elided altogether, as in mulsi from mulgeo, indulsi from indulgeo; cf.: sparsus, mersus, tersus, etc. So too before t, as indultum from indulgeo. The medial g is often dropped between two vowels, and compensated for by lengthening the preced. vowel: māior from măgior, pulēium from pulēgium, āio from ăgio (root AG, Sanscr. ah, to say; cf. nego). Likewise the medial g is dropped in lēvis for legvis, Sanscr. laghn, fava for fagva, fruor for frugvor, flamma for flagma, stimulus for stigmulus, examen for exagmen; jumentum, from root jug-: sumen from sug-; cf.: umor, flamen, etc.As a final, g was only paragogic, acc. to Quint. 1, 7, 13, in the obsolete VESPERVG (for vesperu, analogous with noctu; v. Spald. ad loc.). Etymologically, g corresponds to an original Indo - European g or gh, or is weakened from c, k. Thus it stands where in Greek we have:(α).g, as ago, agô; ager, agros; argentum, arguros; genus, genos; fulgeo, phlegô, and so very commonly;(β).ch (usually before r, or in the middle of a word): ango, anchô; rigo, brechô; gratus, chairô, etc.;(γ).k: viginti, eikosi; gubernator, kubernêtês; gummi, kommi, etc.—By assimilation, g was produced from b and d in oggero, suggero, aggero, etc., from obgero, sub-gero, ad-gero, etc.As an abbreviation, G denotes Galliarum, Gallica, gemina, Germania, genius, etc.; and sometimes Gaius (instead of the usual C); v. Inscr. Orell. 467; 1660; 4680:G.P.R.F. genio populi Romani feliciter,
Inscr. Orell. 4957; v. Corss. Ausspr. 1, 76 sqq.; Roby, Lat. Gr. 1, 38 sqq. -
6 ab-hinc
-
7 competo
com-pĕto ( conp-), īvi or ii, ītum, 3, v. a. and n. (first common since the Aug. per.; very rare before that time; not found in Cic., and perh. not in the poets).I.Act., to strive after something in company or together (post-class. and very rare):II. A.unum locum,
Just. 13, 2, 1:unam speciosam (puellam),
Aur. Vict. Vir. Ill. 59: bona, Cod. Th. 10, 10, 27, § 6.—Lit. (very rare):B.ubi viae competunt, tum in compitis sacrificatur,
Varr. L. L. 6, § 25 Müll.:ubi recti angulorum conpetant ictuus,
Plin. 2, 18, 16, § 80:si cacumina harundinum in unum competunt,
Col. 4, 17, 1; cf. id. 2, 2, 9.—Trop.1.Of time, to coincide, agree, meet, to happen, etc.; constr. with cum, the dat., in, or absol.:2.tempora reputantibus initium finemque miraculi cum Othonis exitu competisse,
Tac. H. 2, 50 fin.:fasti adeo turbati, ut neque messium feriae aestati, neque vindemiarum auctumno competerent,
Suet. Caes. 40:si competant coitus lunae in novissimum diem brumae,
Plin. 16, 39, 74, § 191; 18, 26, 63, § 232; cf. impers.:si ita competit, ut idem ille, qui sanare potest, disserat,
Sen. Ep. 75, 6.—Of other things, to agree or coincide with something, to answer to it:3.tanto Othonis animo nequaquam corpus aut habitus competiit,
Suet. Oth. 12.—Hence, absol., to be qualified, competent, appropriate, fit, suitable, to correspond:neque animo neque auribus aut linguā conpetere,
Sall. H. 1, 88 Dietsch; Tac. A. 3, 46:dux velut captus animi non linguā, non auribus competere,
id. H. 3, 73:aut assumere in causam naturas, quā competent, aut mitigare, quā repugnabunt,
Quint. 4, 1, 17:ut vix ad arma capienda aptandaque pugnae competeret animus,
Liv. 22, 5, 3:ei loci situs ita competit,
Col. 8, 17, 3; cf. id. 9, 1, 1; 9, 5, 1:si cujusquam neptium suarum competeret aetas,
Suet. Aug. 31; Col. 1, 6, 23; cf. id. 2, 8, 4; 2, 18, 2; 2, 20, 4; 4, 29 fin. —To belong, be due to:1.actionem competere in equitem Romanum,
Quint. 3, 6, 11:mihi adversus te actio competit,
Dig. 19, 1, 25:poena competit in aliquem,
App. M. 10, p. 243, 40:hereditas competit, alicui,
Eum. Pan. Const. 4:libertas servo competere potest,
Just. Inst. 1, 5, 1.—Hence,com-pĕtens, entis, P. a.a.Corresponding to:b. 2.personae rebus,
App. Flor. 16:ratio etymologiae cum sententiā vocabuli,
Gell. 19, 13, 3.— Comp., Auct. Pan. Maxim. et Const. 7.—compĕten-ter, adv., suitably, properly, becomingly (post-class.):consulere alicui,
Dig. 24, 3, 22:punire,
ib. 22, 5, 16.—* Comp.: disserere, Hier. adv. Helv. 2.—* Sup.:uti Platone,
App. Mag. p. 316, 22. -
8 conpeto
com-pĕto ( conp-), īvi or ii, ītum, 3, v. a. and n. (first common since the Aug. per.; very rare before that time; not found in Cic., and perh. not in the poets).I.Act., to strive after something in company or together (post-class. and very rare):II. A.unum locum,
Just. 13, 2, 1:unam speciosam (puellam),
Aur. Vict. Vir. Ill. 59: bona, Cod. Th. 10, 10, 27, § 6.—Lit. (very rare):B.ubi viae competunt, tum in compitis sacrificatur,
Varr. L. L. 6, § 25 Müll.:ubi recti angulorum conpetant ictuus,
Plin. 2, 18, 16, § 80:si cacumina harundinum in unum competunt,
Col. 4, 17, 1; cf. id. 2, 2, 9.—Trop.1.Of time, to coincide, agree, meet, to happen, etc.; constr. with cum, the dat., in, or absol.:2.tempora reputantibus initium finemque miraculi cum Othonis exitu competisse,
Tac. H. 2, 50 fin.:fasti adeo turbati, ut neque messium feriae aestati, neque vindemiarum auctumno competerent,
Suet. Caes. 40:si competant coitus lunae in novissimum diem brumae,
Plin. 16, 39, 74, § 191; 18, 26, 63, § 232; cf. impers.:si ita competit, ut idem ille, qui sanare potest, disserat,
Sen. Ep. 75, 6.—Of other things, to agree or coincide with something, to answer to it:3.tanto Othonis animo nequaquam corpus aut habitus competiit,
Suet. Oth. 12.—Hence, absol., to be qualified, competent, appropriate, fit, suitable, to correspond:neque animo neque auribus aut linguā conpetere,
Sall. H. 1, 88 Dietsch; Tac. A. 3, 46:dux velut captus animi non linguā, non auribus competere,
id. H. 3, 73:aut assumere in causam naturas, quā competent, aut mitigare, quā repugnabunt,
Quint. 4, 1, 17:ut vix ad arma capienda aptandaque pugnae competeret animus,
Liv. 22, 5, 3:ei loci situs ita competit,
Col. 8, 17, 3; cf. id. 9, 1, 1; 9, 5, 1:si cujusquam neptium suarum competeret aetas,
Suet. Aug. 31; Col. 1, 6, 23; cf. id. 2, 8, 4; 2, 18, 2; 2, 20, 4; 4, 29 fin. —To belong, be due to:1.actionem competere in equitem Romanum,
Quint. 3, 6, 11:mihi adversus te actio competit,
Dig. 19, 1, 25:poena competit in aliquem,
App. M. 10, p. 243, 40:hereditas competit, alicui,
Eum. Pan. Const. 4:libertas servo competere potest,
Just. Inst. 1, 5, 1.—Hence,com-pĕtens, entis, P. a.a.Corresponding to:b. 2.personae rebus,
App. Flor. 16:ratio etymologiae cum sententiā vocabuli,
Gell. 19, 13, 3.— Comp., Auct. Pan. Maxim. et Const. 7.—compĕten-ter, adv., suitably, properly, becomingly (post-class.):consulere alicui,
Dig. 24, 3, 22:punire,
ib. 22, 5, 16.—* Comp.: disserere, Hier. adv. Helv. 2.—* Sup.:uti Platone,
App. Mag. p. 316, 22. -
9 tum
tum, adv. demonstr., of time [pronom. demonstr. stems to-, ta-; Gr. to, seen in ita, tam, etc.; cf. quom or cum], then.I.Absol.A.Referring to a time previously specified.1.To a definite past time.(α).To a period of time in which something was or happened (opp. later periods) = illis temporibus:(β).is dictu'st ollis popularibus olim Qui tum vivebant homines,
Enn. Ann. v. 308 Vahl.:quod tum erat res in pecore et locorum possessionibus, i. e. Romuli temporibus,
Cic. Rep. 2, 9, 16:cum illi male dicerent, quod tum fieri licebat, i. e. Periclis temporibus,
id. de Or. 3, 34, 138:erat omnino tum mos ut faciles essent in suum cuique tribuendo,
id. Brut. 21, 85; cf. id. Tusc. 1, 46, 111:vastae tum in his locis solitudines erant,
Liv. 1, 4, 6; 2, 6, 8; 3, 29, 3; 4, 6, 12; 42, 62, 11;44, 9, 4: ut tum erant tempora,
Nep. Att. 1, 2; 12, 3; Liv. 1, 3, 3; 1, 8, 4; 2, 7, 4; 2, 9, 8; 2, 50, 2; 2, 63, 6;39, 6, 7 and 9.—With illis temporibus: nam jam tum illis temporibus fortius... loquebantur quam pugnabant,
Nep. Thras. 2, 4.—Referring to a point of time, then, at that time:(γ).insigneita fere tum milia militum octo Duxit,
Enn. Ann. v. 336 Vahl.: ut jacui exsurgo;ardere censui aedis: ita tum confulgebant,
Plaut. Am. 5, 1, 15:jam duo restabant fata tum,
id. Bacch. 4, 9, 35; id. Cist. 1, 3, 14: quot eras annos gnatus tum, quom, etc.? Me Septuennis, nam tum dentes mihi cadebant primulum, id. Men. 5, 9, 56; id. Merc. prol. 66; id. Most. 1, 2, 49; id. Am. 2, 1, 56; Ter. And. 1, 1, 82: sic igitur tum se levis ac diffusilis aether... undique flexit. Lucr. 5, 467; 5, 837; 5, 911; 5, 432;5, 942: atque huic anno proximus Sulla consule et Pompejo fuit. Tum P. Sulpicii in tribunatu, cottidie contionantis, totum genus dicendi cognovimus,
Cic. Brut. 89, 306; id. Ac. 2, 22, 69:scribit Eudemum Pheras venisse, quae erat urbs in Thessalia tum admodum nobilis,
id. Div. 1, 25, 53; id. Rep. 2, 37, 63:hi tum in Asia rhetorum principes,
id. Brut. 91, 316; id. Sest. 11, 26; id. Planc. 37, 90; id. Quint. 61, 170; id. Fam. 9, 21, 2:hoc tum veritus Caesar Pharum prehendit,
Caes. B. C. 3, 112:eodem anno a Campanis Cumae, quam Graeci tum urbem tenebant, capiuntur,
Liv. 4, 44, 13; 1, 7, 14; 2, 9, 5;2, 37, 7: praetores tum duos Latium habebat,
id. 8, 3, 9:Aemilius, cujus tum fasces erant, dictatorem dixit,
id. 8, 12, 13; 5, 8, 4; 22, 46, 6;1, 7, 12: tum Athenis perpetui archontes esse desierunt,
Vell. 1, 8, 3:tum Cimbri et Teutoni transcendere Rhenum,
id. 2, 8, 3; Val. Max. 1, 5, 3; Tac. H. 4, 49; 3, 57:non timido, non ignavo cessare tum licuit,
Curt. 3, 11, 5:Archiae, qui tum maximum magistratum Thebis obtinebat,
Nep. Pelop. 3, 2; id. Phoc. 3, 3.—With in eo tempore: eum quem virile secus tum in eo tempore habebat, Asell. ap. Gell. 2, 13, 5.—Repeated by anaphora:quae nox omnium temporum conjurationis acerrima fuit. Tum Catilinae dies exeundi, tum ceteris manendi condicio, tum descriptio... constituta est, tum tuus pater, etc.,
Cic. Sull. 18, 52; cf. Lucr. 5, 1377; 5, 1399.—Esp., referring to a former state, implying that it no longer exists:(δ).quaesivit ex lege illa Cornelia quae tum erat,
Cic. Clu. 20, 55:cum sententias Oppianicus, quae tum erat potestas, palam ferri velle dixisset,
id. ib. 27, 75:Caere, opulento tum oppido,
Liv. 1, 2, 3; 3, 52, 3:praetores aerarii (nam tum a praetoribus tractabatur aerarium), etc.,
Tac. H. 4, 9.—Expressly opposed to present time (hodie, nunc, hoc tempore, etc.; class. and very freq.; but in post-Aug. writers tunc is regularly used): prius non is eras qui eras;(ε).nunc is factu's qui tum non eras,
Plaut. Trin. 4, 2, 138:tu nunc tibi Id laudi ducis quod tum fecisti inopia?
Ter. Ad. 1, 2, 25; id. Hec. 3, 3, 48:quae tabula, tum imperio tuo revulsa, nunc a me tamen reportata est,
Cic. Verr. 2, 2, 46, § 112:tum imperator populi Romani deos patrios reportabat, nunc praetor ejusdem populi eosdem illos deos... auferebat,
id. ib. 2, 4, 35, § 77; cf. id. ib. 2, 4, 35, § 78; 2, 5, 20, § 51; id. Clu. 31, 86; id. Planc. 9, 22; id. Quint. 22, 71; id. Phil. 14, 8, 21; id. Leg. 2, 22, 57; Caes. B. C. 3, 17; Liv. 5, 3, 5; 6, 15, 11; 10, 9, 6.—Opposed to another time specified:(ζ).itaque tum eos exire jussit. Post autem e provincia litteras ad conlegium misit, se, etc.,
Cic. N. D. 2, 4, 11:itaque ut tum carere rege, sic pulso Tarquinio nomen regis audire non poterat,
id. Rep. 2, 30, 53; id. Mil. 21, 55:sicut legatorum antea, ita tum novorum colonorum caede imbutis armis,
Liv. 4, 31, 7; 39, 22, 10; 9, 36, 1; 2, 52, 7; 4, 2, 10; 4, 57, 11;21, 17, 1: et tum sicca, prius celeberrima fontibus, Ide,
Ov. M. 2, 218; Verg. A. 11, 33; Nep. Arist. 2, 3; id. Ham. 11, 7.—In the historians in applying general statements or truths to the state of affairs spoken of: communi enim fit vitio naturae ut invisis atque incognitis rebus... vehementius exterreamur;(η).ut tum accidit,
Caes. B. C. 2, 4; 3, 68; id. B. G. 7, 3; 2, 6; id. B. C. 1, 80:foedera alia aliis legibus, ceterum eodem modo omnia fiunt. Tum ita factum accepimus,
Liv. 1, 24, 4; 1, 32, 14; 21, 31, 12.—Denoting coincidence or inner connection with an action before mentioned = a temporal clause (tum = cum hoc fieret), then, on that occasion:(θ).quis tum non ingemuit?
Cic. Vatin. 13, 31:ne tum quidem hominum venustatem et facetias perspicere potuisti? i. e. cum coronam auream imponebant,
id. Fl. 31, 76: apud imperitos tum illa dicta sunt;nunc agendum est subtilius,
id. Fin. 4, 27, 74:itaque tum Stajenus condemnatus est,
i. e. in that trial, id. Clu. 36, 101; id. Sen. 7, 22:M. Porcius Cato qui, asper ingenio, tum lenem mitemque senatorem egit,
Liv. 45, 25; Val. Max. 8, 3, 3:sed tum supplicia dis... decernuntur,
Tac. A. 3, 64; 3, 72:Graecia tum potuit Priamo quoque flenda videri,
Ov. M. 14, 474.—With the occasion referred to specified in the same clause: Manlius... ex petulanti scurra in discordiis civitatis ad eam columnam tum suffragiis populi pervenerat,
Cic. Clu. 13, 39:emisti tum in naufragio hujus urbis... tum, inquam, emisti ut, etc.,
id. Prov. Cons. 4, 7.—Repeated by anaphora: et Capitolinis injecit sedibus ignes. Tum statua Nattae, tum simulacra deorum, Romulusque et Remus cum altrice belua vi fulminis icti conciderunt, Cic. Div. 2, 20, 45;so repeated seven times,
id. Rep. 1, 40, 62.—Redundant, the time of the action being clear without it (esp. in Cic.):2.atque hoc tum judicio facto... tamen Avitus Oppianicum reum statim non facit,
Cic. Clu. 20, 56:itaque tum ille inopia et necessitate coactus ad Caepasios confugit,
id. ib. 20, 57; id. Brut. 23, 90; 39, 145; 43, 161; cf. id. Sull. 18, 51, where tum redundant occurs six times successively.—In oblique discourse, referring to the time of the speaker, = nunc in direct discourse:3.quando autem se, si tum non sint, pares hostibus fore?
if they were not now so, Liv. 3, 62, 1:(dixit Sempronius)... nec tum agrum plebi, sed sibi invidiam quaeri,
id. 4, 44, 9; 4, 57, 4:moenia eos tum transcendere non Italiae modo, sed etiam urbis Romanae,
id. 21, 35, 9; 5, 21, 7 (in this use nunc is also freq.).—Referring to indefinite time.(α).Then, at such a time of the year, day, etc., at such a season:(β).tum denique tauros in gregem redigo (after Lyra rises),
Varr. R. R. 2, 5, 12; 1, 35 fin.; Col. 11, 2, 87.—With the force of an indefinite temporal clause, at such a time, in such circumstances, i. e. when such a thing happens as has happened:(γ).qui (porci) a partu decimo die habentur puri, ab eo appellantur sacres, quod tum ad sacrificium idonei habentur primum,
Varr. R. R. 2, 4, 16; 2, 7, 13:deinde cibum sequitur somnus... quia plurima tum se corpora conturbant (i. e. cum cibum ceperunt),
Lucr. 4, 957; 3, 599; 4, 892; 4, 919;4, 1030: quam regionem cum superavit animus... finem altius se efferendi facit. Tum enim sui similem et levitatem et calorem adeptus... nullam in partem movetur,
Cic. Tusc. 1, 19, 43; 1, 31, 75; 3, 23, 55; 4, 24, 54; Tac. Dial. 7.—With the force of a conditional clause, then, in this instance, if so: immo res omnis relictas habeo prae quod tu velis. Ph. Tum tu igitur, qua causa missus es ad portum, id expedi (i. e. si ita est), Plaut. Stich. 2, 2, 39; id. Most. 5, 1, 55; id. As. 1, 1, 93; 2, 2, 64; 3, 3, 36; id. Aul. 3, 6, 31; id. Capt. 3, 4, 108; 4, 2, 78: non potitus essem;4.fuisset tum illos mi aegre aliquot dies,
Ter. Phorm. 1, 3, 7; id. Eun. 2, 2, 50; 5, 1, 23; id. Hec. 3, 5, 12:ego C. Caesaris laudibus desim, quas, etc.? Tum hercule me confitear non judicium aliquod habuisse,
Cic. Planc. 39, 93: scribant aliquid Isocrateo more...;tum illos existimabo non desperatione formidavisse genus hoc,
id. Or. 70, 235; id. Font. 21, 49 (17, 39); id. Tusc. 1, 35, 85; id. Fam. 9, 8, 2; Ov. H. 18 (19), 81: vellem tam ferax saeculum haberemus...;tum ego te primus hortarer, etc.,
Plin. Ep. 4, 15, 8.—Referring to future time.(α).To a definite time before mentioned:(β).ut sit satius perdere Quam aut nunc manere tam diu, aut tum persequi,
i. e. after my future return, Ter. Ad. 2, 2, 27:jam nunc mente prospicio quae tum studia hominum, qui concursus futuri sint,
Cic. Div. in Caecin. 13, 42; id. Verr. 1, 13, 37; 1, 10, 30; id. Prov. Cons. 7, 17; id. Marcell. 9, 30:tum meae... Vocis accedet bona pars,
Hor. C. 4, 2, 45.—With the force of a conditional clause (cf. 3. b, supra), then, in this instance, if so: specta, tum scies. Plaut. Bacch. 4, 9, 100; cf.:B.quom videbis, tum scies,
id. ib. 1, 2, 37: tuom incendes genus;Tum igitur aquae erit tibi cupido, etc.,
id. Trin. 3, 2, 50; id. Curc. 2, 3, 17:confer sudantes, ructantes, refertos epulis... tum intelleges, etc.,
Cic. Tusc. 5, 34, 100; id. Planc. 18, 45; id. Phil. 2, 45, 115:agedum, dictatorem creemus... Pulset tum mihi lictorem qui sciet, etc.,
Liv. 2, 29, 12; Cic. Phil. 10, 3, 6; id. Or. 23, 78; 71, 235; Liv. 4, 22, 11; 5, 16, 10; 9, 11, 4.—Referring to a time subsequent to a time mentioned, then, thereupon.1.Simple sequence in time.(α).Time proper (only of an immediate sequence;(β).otherwise deinde, postea, etc., are used): tum cum corde suo divum pater atque hominum rex Effatur, etc.,
Enn. Ann. 179:dico ei quo pactod eam viderim erilem nostram filiam sustollere. Extimuit tum illa,
Plaut. Cist. 2, 3, 9; id. Bacch. 3, 3, 29; id. As. 4, 1, 58: tum ille egens forte adplicat Primum ad Chrysidis patrem se. Ter. And. 5, 4, 21; id. Eun. 3, 1, 17; Cato, R. R. 48 (49); 135 (136); so id. ib. 112 (113): equos quinto anno... amittere binos (dentes);tum renascentes eis sexto anno impleri,
Varr. R. R. 2, 7, 2 sq.: collo [p. 1909] cari jussit hominem in aureo lecto, abacosque complures ornavit... Tum ad mensam eximia forma pueros jussit consistere, eosque, etc., Cic. Tusc. 5, 21, 61:dixerat hoc ille, cum puer nuntiavit venire ad eum Laelium... Tum Scipio e cubiculo est egressus, etc.,
id. Rep. 1, 12, 18; id. Div. 2, 66, 135; id. Clu. 14, 40; id. Cat. 3, 5, 10; id. Ac. 2, 5, 13; id. Div. 1, 35, 77:hostes suos ab oppugnatione reduxerunt. Tum suo more conclamaverunt ut, etc.,
Caes. B. G. 5, 26; cf. id. ib. 7, 64; 5, 43 fin.;5, 48: adsurgentem ibi regem cuspide ad terram adfixit. Tum spolia caputque abscisum spiculo gerens... hostes fudit,
Liv. 4, 19, 5; 5, 21, 1; 1, 26, 9; 1, 18, 10; 1, 20, 1; 1, 22, 6; 1, 28, 4; 1, 28, 9; 2, 24, 4;3, 8, 11, etc.: tum Caesar cum exercitu Thessaliam petit,
Vell. 2, 52, 1; Val. Max. 5, 1, 3; Curt. 4, 3, 7; Tac. A. 3, 28; 11, 35; id. H. 4, 84; Ov. M. 2, 122; 4, 80; 7, 121; 10, 481; 14, 386; Flor. 1, 13, 12; Gell. 1, 19, 5; 1, 23, 5.—In partic., foll. by an abl. absol.:(γ).tum, prope jam perculsis aliis tribunis, A. Verginius Caesoni capitis diem dicit,
Liv. 3, 11, 9; 8, 32, 1; 10, 29, 12:tum omni spe perdita, Meherdates dolo ejus vincitur, traditurque victori,
Tac. A. 12, 15; 12, 16:tum, ferro extracto, confestim exanimatus est,
Nep. Epam. 9, 4.—Implying a connection between two events, hence, under these circumstances, accordingly, thereupon:2.at pater omnipotens ira tum percitus acri... Phaethonta... Deturbavit in terram,
Lucr. 5, 399:madefactum iri Graeciam sanguine... tum neque te ipsum non esse commotum, Marcumque Varronem et M. Catonem... vehementer esse perterritos,
Cic. Div. 1, 32, 68; cf. id. ib. 1, 34, 76; Caes. B. G. 4, 25; cf. id. ib. 5, 49; 5, 51;7, 59: quippe quibus nec domi spes prolis, nec cum finitimis conubia essent. Tum ex consilio patrum Romulus legatos circa vicinas gentes misit,
Liv. 1, 9, 2; 3, 26, 1; 3, 31, 7; 4, 45, 7.—Enumeration of a series of events; the co-ordinate clauses introduced by tum... tum, or primum (primo)... deinde... tum, etc.(α).Succession of time proper:(β).ducem Hannibali unum e concilio datum (a Jove), tum ei ducem illum praecepisse ne respiceret, illum autem respexisse, tum visam beluam vastam, etc.,
Cic. Div. 1, 24, 49; 1, 27, 57; 2, 28, 58 sq.:primo... deinde... tum... tum,
id. Fin. 1, 16, 50; 5, 23, 65; id. Tusc. 5, 2, 5:primum... deinde... tum... postremo,
id. N. D. 2, 1, 3; 3, 3, 6: primum colonos inde Romanos expulit: inde in Latinam viam transgressus, etc., inde Lavinium recepit; tum deinceps Corbionem, Vitelliam;postremum, etc.,
Liv. 2, 39, 4:primi consules sub jugum missi, tum ut quisque gradu proximus erat, tum deinceps singulae legiones,
id. 9, 6, 1:primo... deinde... tum... tum,
id. 21, 22, 8; id. praef. 9; 3, 28, 8: 5, 39, 7;23, 23, 6: deinde... deinde... Tum... post quas, etc.,
Curt. 3, 3, 24: primum... deinde... deinde... tum... postea, Masur. Gabin. ap. Gell. 5, 13, 5; Gai. Inst. 4, 60.—So in partic.: tum (also hic, et;(γ).not deinde or postea), to denote the succession of speakers in dialogue: immo duas dabo, inquit adulescens... Tum senex ille: Si vis, inquit, quattuor sane dato,
Plaut. Stich. 4, 1, 46 dub.:tum Piso... inquit, etc. Tum Quintus... inquit, etc. Hic ego... inquam, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Piso... inquit, etc. Et ille ridens... inquit, etc. Tum Piso exorsus est, etc.,
Cic. Fin. 5, 1, 2 sqq.:tum Atticus... inquit, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Brutus, etc. Tum ille, etc. Tum Atticus, etc. Tum Pomponius... inquit, etc.,
id. Brut. 3, 11 sqq., and through the whole treatise; cf. id. Ac. 1, 2, 4; 1, 3, 9; 1, 4, 13; 1, 12, 43 and 44; 2, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 15 sqq.; id. Rep. 1, 13, 19 sqq.; Liv. 7, 10, 2 sqq.; 23, 12, 8; Tac. Dial. 3; 15; 25; 42; Gell. 3, 1, 11 sqq.; 18, 1, 9 sqq.; Ov. M. 14, 594.—Transf., of sequence or succession of thought, passing into mere co-ordination (v. C. 2. b, g), then... again... furthermore:C.qui mi in cursu obstiterit, faxo vitae is obstiterit suae. Prius edico ne quis, etc. Tum pistores scrofipasci qui, etc. Tum piscatores.... Tum lanii autem qui, etc.,
Plaut. Capt. 4, 2, 28; 4, 2, 34; 4, 2, 39: (res familiaris) primum bene parta sit, tum quam plurimis se utilem praebeat, deinde augeatur ratione, diligentia, etc., Cic. Off. 1, 26, 92; id. Ac. 2, 47, 146; id. Tusc. 1, 28, 68 sq.; 5, 40, 117; id. Ac. 2, 10, 30; id. de Or. 1, 42, 190; id. Cat. 4, 3, 5; id. Agr. 1, 2, 5; id. Clu. 2, 6; Liv. 3, 26, 11.—Hence, as co-ordinating conjunction, introducing an additional assertion, or thought.1.Alone, = praeterea, and then, besides, also, moreover, on the other hand (freq. in ante-class. style and in Cic.;2.rare in Livy and post-Aug. prose): argenti aurique advexit multum, lanam purpuramque multam... tum Babylonica peristromata, etc.,
Plaut. Stich. 2, 3, 54; id. Rud. 2, 4, 10; id. Bacch. 4, 3, 71; 4, 8, 17; id. Ps. 3, 2, 78; id. Aul. 1, 2, 6; 1, 3, 16; id. Men. 5, 5, 41; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 1, 3, 15; 4, 2, 3; Ter. And. 1, 5, 27; 1, 2, 21; 2, 3, 7; id. Eun. prol. 4; 5, 6, 15; id. Heaut. 2, 1, 16; Lucr. 4, 680; cf. id. 1, 494; 4, 1152:magnum ingenium L. Luculli, magnumque optimarum artium studium, tum omnis ab eo percepta doctrina... caruit omnino rebus urbanis,
Cic. Ac. 2, 1, 1; 2, 14, 43; id. Div. 1, 24, 50; 1, 42, 94; id. de Or. 1, 46, 201; id. Off. 1, 6, 19; id. Fin. 1, 6, 21; 2, 16, 53; id. Leg. 1, 5, 17; 1, 9, 26; id. Rab. Post. 14, 40; id. Phil. 13, 12, 26:altera ex parte Bellovaci instabant, alteram Camulogenus tenebat: tum legiones a praesidio interclusas maximum flumen distinebat,
Caes. B. G. 7, 59; id. B. C. 3, 49: naves convenerunt duae Punicae quinqueremes;duae ab Heraclea triremes... tum quinque Rhodiae quadriremes,
Liv. 42, 56, 6; 1, 40, 4; Sen. Vit. Beat. 3, 4; Just. 5, 10, 3.—Sometimes connecting two terms of the same clause, with the force of cum... tum (v. infra, 3. d.):quot me censes homines jam deverberasse, hospites tum civis?
Ter. Phorm. 2, 2, 14:faciendum est igitur nobis ut... veteranorum, tum legionis Martiae quartaeque consensus... confirmetur,
Cic. Phil. 3, 3, 7; Liv. 28, 43, 1 (in co-ordination often with etiam, autem, and sometimes with praeterea and porro; v. III. infra).—Tum as correlative of a preceding tum.(α).With an added assertion or thought: ita est haec hominum natio: voluptarii atque potatores, Tum sycophantae... plurimi In urbe habitant;(β).tum meretrices mulieres Nusquam perhibentur blandiores gentium,
Plaut. Men. 2, 1, 35; id. Ep. 2, 2, 28; id. Mil. 3, 1, 100; 3, 1, 102.—Tum... tum = nunc... nunc (modo... modo), sometimes... sometimes, now... now, at one time... at another (freq. in Cic., not in Caes., rare in Liv., and very rare in postAug. writers):(γ).tum huc, tum illuc inretitos impedit piscis,
Plaut. Truc. 1, 1, 17:tum hoc mihi probabilius, tum illud videtur,
Cic. Ac. 2, 43, 134:mihi... tum hoc tum illud probabilius videtur,
id. Off. 3, 7, 33; so id. Am. 4, 13; id. Sen. 13, 45; id. Top. 7, 31; id. N. D. 2, 19, 49:(alvus) tum restringitur, tum relaxatur,
id. ib. 2, 54, 136; id. Rep. 3, 13 (14), 23; id. Leg. 2, 7, 16; id. Or. 63, 212; id. Sen. 3, 7; id. Inv. 1, 37, 66:dictator tum appellare tum adhortari milites,
Liv. 8, 39, 4; Suet. Ner. 1; Gell. 1, 11, 15.—Tum may be repeated several times:plerique propter voluptatem tum in morbos graves, tum in damna, tum in dedecora incurrunt,
Cic. Fin. 1, 14, 47; 3, 7, 26;so three times,
id. N. D. 1, 12, 29; 1, 14, 37; 1, 15, 39; id. Inv. 1, 52, 98; id. Or. 3, 45, 177; id. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 2, 17, 43; id. Top. 25, 96;four times,
id. N. D. 1, 43, 120; 2, 20, 52; 2, 39, 101; id. Verr. 2, 4, 34, § 75;five times,
id. N. D. 2, 5, 14; id. Inv. 1, 13, 17; 1, 41, 76; id. Verr. 2, 5, 36, § 94;six times,
id. ib. 1, 53, 120;seven times,
Quint. 9, 4, 133;nine times,
Cic. N. D. 2, 50, 51.—And in chronological order (to be distinguished from the instances B. 2. a and g):Atheniensium (rem publicam constituerunt) tum Theseus, tum Draco, tum Solo, tum Clisthenes, tum multi alii,
at different times, successively, Cic. Rep. 2, 1, 2.—Preceded or followed by other co-ordinate words (alias, modo, aliquando, aut... aut, nunc... nunc):(δ).ex quo intellegitur qualis ille sit quem tum moderatum, alias modestum, tum temperantem, alias constantem continentemque dicimus,
Cic. Tusc. 4, 16, 36:tum... tum... aliquando,
id. Div. 2, 2, 6:tum... tum... aut... aut,
id. Or. 61, 204:modo... tum autem,
id. N. D. 2, 40, 142:nunc... nunc... tum... tum,
Flor. 1, 17, 5.—Tum... tum = et... et, both... and, not only... but also, partly... partly, without regard to time, the second term being frequently strengthened by etiam (mostly post-Aug.):3.Milo Compsam oppugnans, ictusque lapide tum Clodio, tum patriae, quam armis petebat, poenas dedit,
Vell. 2, 68, 3:Muciam et Fulviam, tum a patre, tum a viro utramque inclitam,
Val. Max. 9, 1, 8:Caesar Pompejo tum proprias, tum etiam filiae lacrimas reddidit,
id. 5, 1, 10; Quint. 7, 3, 18; Sen. Q. N. 4, 2, 28; id. Clem. 1, 19, 2; Front. Aquaed. 1; Tac. A. 12, 33; Suet. Tit. 3; Nep. praef. 8;and with etiam,
Val. Max. 2, 2, 8; 5, 9, 1; 7, 6 prooem.; Nep. Them. 2, 3.—As correlative with a preceding cum, introducing particular after a universal or a stronger or more important assertion after a weaker or less important.a.Connecting complete sentences with different predicates, cum... tum = as... so, while... (tum being not translated; ante-class. cum always with indic.; class. with subj. or indic.):b.quom antehac te amavi, et mihi amicam esse crevi... tum id mihi hodie aperuisti,
Plaut. Cist. 1, 1, 2; id. Truc. 4, 1, 6:quom id mihi placebat, tum uno ore omnes omnia Bona dicere,
Ter. And. 1, 1, 69; id. Phorm. 1, 4, 10:quae cum res tota ficta sit pueriliter, tum ne efficit quidem quod vult,
Cic. Fin. 1, 6, 19; id. Tusc. 5, 39, 13; id. Fam. 13, 16, 1; and so with subj., id. N. D. 1, 1, 1; id. Off. 3, 2, 5; id. Lael. 7, 23; id. Brut. 39, 145; 11, 250:cum omnium rerum simulatio est vitiosa, tum amicitiae repugnat maxime,
id. Lael. 25, 91; id. Div. 2, 27, 58; and so with indic., id. Planc. 33, 80; id. Tull. 4, 8; id. Div. in Caecil. 20, 65; id. Sest. 1, 2; id. Fam. 16, 4, 4:haec cum merito ejus fieri intellegebat, tum magni interesse arbitrabatur, etc.,
Caes. B. G. 5, 4; 3, 16; id. B. C. 1, 58; Liv. 3, 34, 1; 4, 53, 4.—Clauses with the same predicate, which is placed after the first clause (always with indic.):c.nam mihi, cum multa eximie divineque videntur Athenae tuae peperisse, tum nihil melius illis mysteriis quibus, etc.,
Cic. Leg. 2, 14, 36; id. Tusc. 4, 18, 42; id. Phil. 2, 5, 12; Liv. 4, 46, 10; 6, 38, 10.—Clauses with a common predicate placed before both co-ordinate terms, cum... tum = not only, but also; as... so especially:d.visa est Arcesilae cum vera sententia, tum honesta et digna sapiente,
Cic. Ac. 2, 24, 77; id. Fin. 1, 16, 51; 2, 35, 119; 3, 1, 3:movit patres conscriptos cum causa tum auctor,
Liv. 9, 10, 1; 4, 57, 2; Suet. Ner. 46 init. —With a common predicate after both co-ordinate terms:e.quom virum tum uxorem, di vos perdant,
Plaut. Men. 4, 2, 103:luxuria cum omni aetati turpis tum senectuti foedissima est,
Cic. Off. 1, 34, 123; id. Clu. 59, 161; id. Verr. 2, 1, 34, § 86; id. N. D. 1, 21, 57; id. Deiot. 9, 26; id. Clu. 16, 46:concitatos animos flecti quam frangi putabat cum tutius tum facilius esse,
Liv. 2, 23, 15; 6, 9, 8; 1, 57, 1; 10, 26, 13; Tac. Dial. 5.—With tum several times repeated:quem pater moriens cum tutoribus et propinquis, tum legibus, tum aequitati magistratuum, tum judiciis vestris commendatum putavit,
Cic. Verr. 2, 1, 58, § 151; cf. esp. id. Planc. 40, 95. —Tum, in this construction, is freq. strengthened,(α).By vero:(β).cum haec sunt videnda, tum vero illud est hominis magni, etc.,
in particular, Cic. Clu. 58, 159; id. Mur. 27, 55; id. Phil. 3, 5, 12; 7, 3, 9; cf. id. Or. 1, 23, 106; 3, 16, 60; Liv. 34, 39, 9; Quint. 12, 1, 25.—By maxime, above all, most of all, especially, chiefly:(γ).cum omnibus in rebus temeritas in adsentando turpis est, tum in eo loco maxime in quo ju dicandum est quantum, etc.,
Cic. Div. 1, 4, 7; id. Tusc. 4, 1, 1; 5, 12, 36; id. Rosc. Am. 25, 69:cum infamia atque indignitas rei impediebat, tum maxime quod, etc.,
Caes. B. G. 7, 56; Sall. J. 43, 5; Liv. 1, 8, 2; Suet. Claud. 30; Quint. 6, 1, 29.—By praecipue, especially, chiefly, above all:(δ).cum omnium sociorum provinciarumque rationem diligenter habere debetis, tum praecipue Siciliae,
Cic. Verr. 2, 2, 1, § 2; id. Fam. 13, 11, 3:fortuna quae plurimum potest cum in reliquis rebus, tum praecipue in bello,
Caes. B. C. 3, 68; Liv. 22, 43, 11; 1, 40, 3; Quint. 1, 1, 29; 1, 10, 13; 5, 10, 106; Plin. Ep. 4, 3, 2.—By inprimis, chiefly, principally:(ε).cum multa non probo, tum illud inprimis quod, etc.,
Cic. Fin. 1, 6, 18; id. Fam. 12, 22, 3.—By cumprimis, chiefly, principally: quapropter bene cum superis de rebus habenda Nobis est ratio... tum cumprimis Unde anima atque animi constet [p. 1910] natura videndum, Lucr. 1, 131.—(ζ).By certe, especially, at least, assuredly:(η).at cum de plurimis eadem dicit, tum certe de maximis,
Cic. Fin. 4, 5, 13; id. Fam. 7, 4; cf. Quint. 2, 1, 10.—By nimirum, assuredly, undoubtedly:(θ).cum plurimas... commoditates amicitia contineat, tum illa nimirum praestat omnibus quod, etc.,
Cic. Am. 7, 23. —By etiam, besides, as well:(ι).cum omnes omnibus ex terris homines improbos audacesque collegerat, tum etiam multos fortes viros et bonos... tenebat,
Cic. Cael. 6, 14; id. Ac. 2, 10, 31; id. Tusc. 1, 1, 2:quos tu cum memoriter, tum etiam erga nos amice et benevole collegisti,
id. Fin. 1, 10, 34; id. Verr. 2, 3, 23, § 56:cum sua virtute, tum etiam alienis vitiis,
id. Leg. 23, 67; id. Fin. 2, 12, 38; id. N. D. 2, 37, 95; id. de Or. 3, 60, 225; Liv. 1, 21, 2; 7, 23, 6; 7, 32, 10; Val. Max. 7, 2, 3; 3, 2, 10; 9, 6, 3; Quint. 9, 1, 20; 9, 4, 143.—By quoque, also, besides, as well:(κ).cum potestas major, tum vir quoque potestati par hostes trans Anienem submovere,
Liv. 4, 17, 11; 1, 22, 2; cf. Quint. 12, 10, 72.—By et, also, besides, too:(λ).cujus mortem cum luctus civitatis, tum et dictaturae undecim insignem fecere,
Just. 19, 1, 7.—By praeterea, moreover, besides:II.dicimus C. Verrem cum multa libidinose fecerit, tum praeterea quadringentiens sestertium ex Sicilia abstulisse,
Cic. Verr. 1, 18, 56.Tum as correlative of dependent clauses (freq. in ante - class. writings and Cic., rare in post-Aug. writings).A. 1.Referring to definite past time.a.Tum as antecedent of cum:b.jam tum cum primum jussit me ad se arcessier, Roget quis, Quid tibi cum illa?
Ter. Eun. 3, 3, 4; id. Heaut. 2, 3, 21:qui (Hercules) tum dolore frangebatur cum immortalitatem ipsa morte quaerebat,
Cic. Tusc. 2, 8, 20:bene apud majores nostros senatus tum cum florebat imperium decrevit ut, etc.,
id. Div. 1, 41, 91; id. Phil. 2, 44, 114; id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 2, 66, § 160; id. Clu. 33, 89; id. Verr. 1, 2, 5; id. Brut. 2, 7; 23, 89; id. Off. 3, 27, 100; id. Agr. 2, 24, 64; id. Phil. 2, 39, 100; 3, 4, 11:tum mittendos legatos fuisse cum Perseus Graecas urbes obsideret,
Liv. 45, 3, 7:tum cum Vipereos sparsi... dentes,
Ov. M. 4, 572; id. H. 3, 23; Val. Max. 6, 1, 12.—After pluperf.:nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant scimus Romae solutione impedita fidem concidisse,
Cic. Imp. Pomp. 7, 19; Val. Max. 3, 6, 1; 2, 8, 15 fin. —Tum inserted in the temporal clause:cum Davo egomet vidi jurgantem ancillam... quom ibi me adesse neuter tum praesenserat,
Ter. And. 5, 1, 20.—Tum, introducing the apodosis of the temporal clause (generally not transl. in Engl.).(α).Of coincident events, cum... tum = while: quom genui tum morituros scivi, Enn. ap. Cic. Div. 1, 58, 132 (Trag. Rel. v. 361 Vahl.); Ter. Phorm. 3, 2, 18:(β).cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,
Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Agr. 2, 11, 26; id. Cael. 26, 63; id. Phil. 3, 5, 13:cum pavida mulier nullam opem videret, tum Tarquinius fateri amorem, orare, etc.,
Liv. 1, 58, 3; 5, 11, 4. —Tum = deinde, usu. after a pluperf.:2.id cum Sulla fecisset, tum ante oppidum Nolam Samnitium castra cepit,
Cic. Div. 1, 33, 72; id. Brut. 92, 319; id. Ac. 2, 3, 9; 2, 3, 15; id. Fin. 1, 8, 26; id. Tusc. 4, 20, 45; id. Div. 1, 25, 53; 2, 2, 7; id. Rep. 2, 25, 47; Liv. 21, 11, 8; cf. id. 1, 26, 7; 23, 22, 4.—Inserted in the apodosis:cum jam humanae opes egestae a Veis essent, amoliri tum deum dona,
Liv. 5, 22, 3.—Referring to definite present time:3.quem esse negas, eundem esse dicis. Cum enim miserum esse dicis, tum eum qui non sit, dicis esse,
Cic. Tusc. 1, 6, 12.—Referring to indefinite time.a.As antecedent of the clause, = at the time when, at a time when, whenever: hominum inmortalis est infamia;b.etiam tum vivit quom esse credas mortuam,
Plaut. Pers. 3, 1, 28; id. As. 1, 3, 55; id. Merc. 3, 2, 7; Cato, R. R. 31:nec sibi enim quisquam tum se vitamque requirit Cum pariter mens et corpus sopita quiescunt,
Lucr. 3, 919; 4, 444; 4, 455;4, 1166: omnis praedictio mali tum probatur cum ad praedictionem cautio adjungitur,
Cic. Div. 2, 25, 54; id. Fin. 2, 32, 104; id. N. D. 2, 3, 9: tum cum sine pondere suci Mobilibus ventis arida facta volant, Ov. H. 5, 109; Cic. Ac. 1, 12, 44; 2, 27, 88; id. Fin. 4, 8, 20; id. Tusc. 3, 9, 20; 5, 26, 73; id. N. D. 1, 4, 9; id. Off. 1, 27, 93.—Tum maxime... cum plurimum = eo magis quo magis:eam (partem animi) tum maxime vigere cum plurimum absit a corpore,
Cic. Div. 1, 32, 70; so, cum maxime... tum maxime; v. b. a foll.—Tum introducing the apodosis.(α).As coincident:(β).quom amamus, tum perimus,
Plaut. Truc. 1, 2, 94:ulmus, cum folia cadunt, tum iterum tempestiva est,
Cato, R. R. 17; so id. ib. 155 (156):cum ea quae quasi involuta fuerunt, aperti sunt, tum inventa dicuntur,
Cic. Ac. 2, 8, 26; id. Fin. 5, 10, 29; 1, 17, 57; id. N. D. 2, 52, 129; 1, 19, 49; id. Imp. Pomp. 6, 15.—Cum maxime... tum maxime = quo magis eo magis:nam quom pugnabant maxume, ego tum fugiebam maxume,
Plaut. Am. 1, 1, 45:quamobrem omnes, cum secundae res sunt maxume, tum maxume Meditari secum oportet, etc.,
Cic. Tusc. 3, 14, 30 poet. —As subsequent:4.ad legionem quom itum, adminiculum eis danunt tum jam aliquem cognatum suum,
Plaut. Most. 1, 2, 47:eo cum accessit ratio argumentique conclusio... tum et perceptio eorum omnium apparet,
Cic. Ac. 2, 10, 30; 2, 41, 128; id. Fin. 5, 9, 24; 1, 20, 69; 5, 15, 41; id. Tusc. 1, 4, 8; 1, 24, 58; 3, 2, 3; id. N. D. 2, 48, 123; id. Div. 2, 19, 44.—Referring to future time.(α).Tum as antecedent of cum:(β).quom mi haec dicentur dicta, tum tu, furcifer, quasi mus in medio pariete vorsabere,
Plaut. Cas. 1, 51; id. Bacch. 3, 4, 20:non committam ut tum haec res judicetur cum haec frequentia Roma discesserit,
Cic. Verr. 1, 18, 54; id. Agr. 2, 17, 44; 2, 25, 67; id. Fin. 4, 22, 62; id. Tusc. 1, 20, 46; Liv. 23, 13, 4; 41, 10, 7; Ov. M. 2, 651; id. H. 15, 293; Nep. Them. 6, 5.—Tum introducing the apodosis:B.quom videbis, tum scies,
Plaut. Bacch. 1, 2, 37; 4, 6, 30:de quo cum perpauca dixero, tum ad jus civile veniam,
Cic. Leg. 1, 12, 34; id. Clu. 2, 6; 4, 9; Liv. 3, 56, 10.—With temporal clause, introduced by ubi.1.Tum as antecedent of the clause (very rare):2.vitem novellam resecare tum erit tempus ubi valebit,
Cato, R. R. 33:tum tu igitur demum id adulescenti aurum dabis, ubi erit locata virgo in matrimonium?
Plaut. Trin. 3, 3, 52.—Tum introducing the apodosis.(α).Referring to definite past time (tum always = deinde):(β).ubi eorum dolorem majorem quam ceterorum cognovi, tum meum animum in illos, tum mei consilii causam proposui, tum eos hortatus sum, etc.,
Cic. Verr. 2, 4, 63, § 140; Sall. J. 94, 3:ubi illuxit, et Romanis Punica et Gallica arma cognita, tum dubitationem exemere,
Liv. 25, 10, 5; 1, 9, 10; 4, 57, 3; 9, 43, 16; 21, 25, 12; 23, 11, 4.—Referring to indefinite time:(γ).post ubi tempust promissa jam perfici, Tum coacti necessario se aperiunt,
Ter. And. 4, 1, 8: Cato, R. R. 3 init.; 17:ubi jam morbi se flexit causa... Tum quasi vaccillans primum consurgit,
Lucr. 3, 503; 6, 129; 6, 526.—Referring to future time:C.otium ubi erit, tum tibi operam ludo et deliciae dabo,
Plaut. Rud. 2, 4, 13; id. Stich. 4, 2, 14:ubi tu voles, Ubi tempus erit, sat habet si tum recipitur,
Ter. Eun. 3, 2, 32; Plaut. Truc. 4, 4, 18; id. Bacch. 4, 3, 72; id. Pers. 4, 7, 19; id. Cas. 3, 2, 27:ut ubi id interrogando argumentis firmavero, tum testes ad crimen accommodem,
Cic. Verr. 1, 18, 55:ubi haerere jam aciem videris, tum terrorem equestrem infer,
Liv. 6, 12, 10; 22, 55, 8.—With a temporal clause introduced by postquam.1.Tum as antecedent of the clause (very rare):2.Flaminius qui ne quieto quidem hoste ipse quieturus erat, tum vero postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri vidit, suum id dedecus ratus, etc.,
Liv. 22, 3, 7; Val. Max. 3, 8, 1 (v. infra, III. A. 2. a. b).—Tum introducing the apodosis (always = deinde).(α).Referring to definite past time:(β).posteaquam e portu piratae exierunt, tum coeperunt quaerere homines, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 38, § 100; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40 (al. tunc):postquam satis virium collectum videbat, tum ex suis unum sciscitatum Romam ad patrem misit,
Liv. 1, 54, 5; 3, 66, 5; 6, 13, 4; 22, 48, 4; 25, 10, 6; Gell. 5, 3, 6.—Referring to indefinite time: postquam vero commoditas quaedam... dicendi copiam consecuta est, tum ingenio freta malitia pervertere urbes adsuevit, Cic. Inv. 1, 2, 3.—D.With a temporal clause introduced by ut.1.Tum as antecedent of the clause (very rare):2.tum vero ingentem gemitum dat Ut spolia, ut currus, utque ipsum corpus amici... conspexit,
Verg. A. 1, 485; cf. id. ib. 12, 218.—Tum introducing the apodosis.(α).Of definite past time:(β).nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi, puto, prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46:sed ut intellectum est quantam vim haberet accurata... oratio, tum etiam magistri dicendi multi subito exstiterunt,
Cic. Brut. 8, 30; id. Phil. 9, 4, 9; Liv. 24, 44, 10; id. 21, 54, 9; 23, 34, 6.—Referring to future time:E.neque ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. de Or. 2, 34, 146:traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum, si eam Romanus rite emisisset, victoriam de Vejentibus dari (= si quando),
Liv. 5, 15, 11 Weissenb. ad loc.—With a temporal clause introduced by quando.1.Tum as antecedent of the clause.(α).Of definite past time:(β).auctoritatem senatus exstare sentio, tum, quando Alexandro mortuo, legatos Tyrum misimus,
Cic. Agr. 2, 16, 41.—Of future time:2.at scire tum memento quando id quod voles habebis,
Plaut. Capt. 2, 1, 41; id. Mil. 3, 1, 213; id. Most. 3, 1, 136; id. Men. 5, 7, 57:utinam tum essem natus quando Romani dona accipere coepissent,
Cic. Off. 2, 21, 75.—Tum introducing the apodosis.(α).Of indefinite time (quando = whenever):(β).quando esurio tum crepant (intestina),
Plaut. Men. 5, 5, 27; id. Truc. 1, 1, 15; id. Ps. 4, 7, 85:quando mulier dotem marito dabat, tum quae ex suis bonis retinebat reciperare dicebatur,
Gell. 17, 6, 6; 7 (6), 14, 4.—Of future time:F.at tu, quando habebis, tum dato,
Plaut. Men. 3, 3, 23:quando ab eadem parte sol eodemque tempore iterum defecerit, tum signis omnibus ad principium revocatis, expletum annum habeto,
Cic. Rep. 6, 22, 24:quando mihi usus venerit, tum quaeram ex te atque discam,
Gell. 6 (7), 17, 4.—In the apodosis after simul ac:G.an simul ac nubes successere, ipse in eas tum Descendit (Juppiter), prope ut hinc teli determinet ictus?
Lucr. 6, 402.—With a temporal clause introduced by dum.1.Tum as antecedent:2.sanctius visum est nomen Augusti, ut scilicet jam tum dum colit terras, ipso numine ac titulo consecretur,
Flor. 2, 33, 66 (4, 12, 66).—Tum introducing the apodosis:H.dum habeat, tum amet,
Plaut. Truc. 2, 1, 23:dum se glomerant... tum pondere turris Procubuit,
Verg. A. 9, 540.—As antecedent of quamdiu:K.qui cum tibi amicus non modo tum fuerit quamdiu tecum in provincia fuerit, verum etiam nunc sit cum, etc.,
Cic. Verr. 2, 2, 24, § 58.—Denoting a logical consequence after quando and cum:L.quando ergo erga te benignus fui... tum te mihi benigne itidem addecet... referre gratiam,
Plaut. Rud. 5, 3, 35:cum magnus numerus deesset, tum iste homo nefarius in eorum locum... substituere coepit cives Romanos,
Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72.—After relative clauses denoting time: qua tempestate Paris Helenam innuptis junxit nuptiis, Ego tum gravida expletis jam fere ad pariendum mensibus, Poet. ap. Cic. de Or. 3, 58, 219 (Trag. Rel. p. 246 Rib.).—M.With conditional clauses.1. (α).Tum as antecedent of clause:(β).tum pol ego interii, homo si ille abiit,
Plaut. Ps. 4, 1, 6; id. Men. 2, 2, 71; Ter. Heaut. 4, 3, 40:si tenuis causa est, tum etiam argumentandi tenue filum,
Cic. Or. 36, 124; id. Rep. 1, 40, 62; 2, 9, 15; id. Fin. 1, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 13; id. Verr. 2, 3, 47, § 112:tum vero ego nequiquam Capitolium servaverim si civem in servitutem duci videam,
Liv. 6, 14, 4; 3, 9, 11; 6, 14, 4; 7, 34, 14; Cato ap. Plin. 29, 1, 7, § 14; Gell. 2, 12, 1 sq.; 4, 13, 1; 14, 2, 21.—Tum introducing the apodosis:2.si triduum hoc hic erimus, tum arbores in te cadent,
Plaut. Men. 2, 3, 30; id. Rud. 5, 2, 59; 3, 4, 49; id. As. 1, 3, 89; id. Rud. 1, 3, 13; id. Ps. 4, 1, 1; 4, 1, 48 (39); Ter. Eun. 2, 3, 64; 3, 1, 17; id. Phorm. 1, 3, 19; Cato, R. R. 26; cf. id. ib. 27:quod si, ut spero, cepero, tum vero litteras publice mittam,
Cic. Fam. 2, 10, 3; id. Div. 1, 44, 100; cf. id. Ac. 2, 10, 32; id. Fin. 2, 4, 79; id. N. D. 3, 36, 87; id. Rep. 1, 43, 66: id. [p. 1911] Rosc. Am. 49, 142:si dimicandum erit, tum tu in novissimos te recipito,
Liv. 7, 40, 13; 8, 10, 12; Hor. S. 1, 2, 97; Ov. M. 7, 32.—Esp., denoting the consequences of perjury in ancient formulas of oaths: si ego injuste illos homines dedier mihi exposco, tum patriae compotem me numquam siris esse,
Liv. 1, 32, 7; 1, 24, 8; 22, 53, 11; hence, quid si falles? Me. Tum Mercurius Sosiae iratus siet, Plaut. Am. 1, 1, 239; 3, 2, 52; id. Aul. 4, 10, 50; cf. also Liv. 3, 64, 10.—With a condition contrary to fact.(α).Tum, antecedent of clause:(β).tum esset ostentum, si anguem vectis circumplicavisset,
Cic. Div. 2, 28, 62; id. Verr. 2, 2, 68, § 164:tum id audirem si tibi soli viveres,
id. Marcell. 8, 25; id. Fin. 4, 13, 33; id. Div. 2, 35, 73.—Tum introducing the apodosis:N.si quidem me amaret, tum istuc prodesset,
Ter. Eun. 3, 1, 56:quodsi omnia nobis quae ad victum pertinent. suppeditarentur, tum optimo quisque ingenio, totum se in cognitione et scientia collocaret,
Cic. Off. 1, 44, 158. —After an abl. absol.1. (α).Referring to definite past time:(β).ut morte ejus nuntiata tum denique bellum confectum arbitraretur,
Cic. Mur. 16, 34:sed confecto proelio tum vero cerneres quanta vis animi fuisset in exercitu Catilinae,
Sall. C. 61, 1:ita rebus divinis peractis tum de bello deque republica dictator rettulit,
Liv. 22, 11, 1; 2, 29, 1; 2, 29, 3; 3, 56, 1; 5, 50, 8; Plin. 11, 20, 22, § 68.—Referring to indefinite time:(γ).hisce omnibus rebus consideratis, tum denique id quod primum est dicendum, postremum soleo cogitare, quo utar exordio,
Cic. Or. 2, 77, 315.—Referring to future time (the abl. absol. = a fut. perf.):2.ita prope XL. diebus interpositis tum denique se responsuros esse arbitrantur,
Cic. Verr. 1, 10, 31; 1, 18, 54; id. Fin. 4, 13, 32; id. Scaur. Fragm. 10, 22.—With pres. participles (post-class.):III.tacentibus cunctis, tum ipse (dixit), etc.,
Just. 12, 15, 6.Particular connections.A.With other particles of time.1.Jam tum, already at that time, i. e. earlier than might be anticipated:2.jam tum erat suspitio Dolo malo haec fieri,
Ter. Eun. 3, 3, 8; cf. id. ib. 4, 4, 58; id. Phorm. 5, 8, 34:quippe etenim jam tum divom mortalia saecla Egregias animo facies vigilante videbant,
Lucr. 5, 1169; 5, 1037:ut mihi jam tum divinasse ille (Romulus) videatur hanc urbem sedem aliquando summo esse imperio praebituram,
Cic. Rep. 2, 5, 10; 2, 7, 12; id. Div. 2, 57, 118; id. Tusc. 4, 2, 4:jam tum in Palatio monte Lupercal hoc fuisse ludicrum ferunt,
Liv. 1, 5, 1; 1, 7, 16; 1, 41, 7; 10, 21, 14;24, 49, 1: ut jam tum qualis futurus esset ostenderet,
Suet. Dom. 1; Curt. 4, 6, 29.—Tum demum and tum denique, then only, then at length, then at last, not till then, i. e. later than might be expected, implying delayed action.a.Tum demum.(α).In gen.:(β).adversisque in rebus noscere qui sit. Nam verae voces tum demum pectore ab imo Eiciuntur,
Lucr. 3, 58:tum demum Liscus, oratione Caesaris adductus, quod antea tacuerat proponit,
Caes. B. G. 1, 17; 5, 33; Sall. J. 46, 1:nec ante in campum degressi sunt quam, etc. Tum demum castra Etruscorum pro moenibus Fidenarum posita,
Liv. 4, 17, 12; 45, 12, 6; 2, 20, 11; 5, 39, 2; 23, 19, 15 et saep.; Val. Max. 1, 6, 10; 1, 7, 4; Curt. 3, 12, 12; Tac. A. 3, 18; 3, 47.—In partic., referring to clauses introduced by cum, ubi, si, or abl. absol. (v. II. A. B. L. M.), denoting absolute restriction to the terms of the clause:(γ).imo etiam ubi expolivero, magis hoc tum demum dices,
Plaut. Poen. 1, 1, 60:tum demum mihi procax Academia videbitur si aut consenserint omnes, aut, etc.,
Cic. N. D. 1, 6, 13:cum is Casilini eo die mansurum dixisset, tum demum cognitus est error,
Liv. 22, 13, 8; Vell. 2, 115, 4; Val. Max. 3, 8, 1 fin.; 7, 2, 4; Curt. 3, 11, 6; Plin. Ep. 8, 20, 7.—Sometimes = nunc demum (anteclass.): victus es, Chaline. St. Tum nos demum vivere. Olympio. Gaudeo, Plaut. Cas. 2, 6, 65.—b.Tum denique.(α).In gen.:(β).tum denique tauros in gregem redigo,
Varr. R. R. 2, 5:injecta glaeba tumulus is (locus) ubi humatus est vocatur, ac tum denique multa religiosa jura complectitur,
Cic. Leg. 2, 22, 57; id. Fin. 3, 22, 76; id. Tusc. 3, 26, 61: nequiquam temptati ut tum denique desisterent impediendo bello, Liv. 4, 55, 5; Ov. M. 4, 519; 7, 857; 10, 664.—Referring to clauses with cum, etc. (v. II. A. B. L. M.):3.tum denique homines nostra intellegimus bona quom quae in potestate habuimus ea amisimus,
Plaut. Capt. 1, 2, 33:quo cum venerimus, tum denique vivemus,
Cic. Tusc. 1, 31, 75; 3, 31, 75; id. Leg. 2, 4, 10; id. Rep. 1, 6, 11; so,tum denique si,
id. Fam. 14, 2, 3; id. Q. Fr. 1, 1, 10, § 29; id. Verr. 2, 2, 1, § 1:indicandum primum fuisse, dein petendum praesidium, postremo ni impetraretur, tum denique querendum,
Liv. 23, 43, 2; Cato ap. Plin. 17, 18, 29, § 126 (for tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9, v. II. D. 2. a).—Tum primum (rarely primo), then for the first time:4. a.tum genus humanum primum mollescere coepit,
Lucr. 5, 1014:ludorum gratia quos tum primum anniversarios in circo facere constituisset,
Cic. Rep. 2, 7, 12; id. Sen. 21, 78; Caes. B. G. 7, 11:ponte sublicio tum primum in Tiberi facto,
Liv. 1, 33, 6; 2, 41, 3; 39, 22, 2; 2, 20, 6; 39, 49, 4; Vell. 2, 37, 5; Tac. A. 2, 27; id. H. 4, 57; Curt. 3, 12, 26. —Deinde tum (very rare):b.primum ea quae sumus acturi cogitare debemus, deinde tum dicere ac facere,
Varr. L. L. 6, 6, 62.—Tum deinde.(α).= tum demum or tum denique, then at length, not till then, then only:(β).nonne optime patronus occurrat prius conviciis luxuriae, etc., tum deinde narret de bonis Pallae? etc.,
Quint. 4, 2, 27; 12, 10, 11:emam, aedificabo, credam, exigam, honores geram: tum deinde lassam senectutem in otium referam,
Sen. Ep. 101, 4; Plin. 16, 44, 95, § 251.—So corresp. with cum:quas cum solus pertulisset, tum deinde comitia collegae subrogando habuit,
Liv. 2, 8, 3 (Weissenb. demum, by conj.); Col. R. R. 1, 6, 13. —= an emphatic deinde: nam praetermisit quod in prima parte sumere debuit;c.tum deinde eodem ipso quod omiserat quasi proposito ad confirmandum aliud utitur,
Gell. 2, 8, 3; 13, 24 (23), 1; Just. 2, 1, 19.—With hic:d.hic tum repente Pacilius quidam accedit, ait, etc.,
Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94:hic ego tum ad respondendum surrexi,
id. Clu. 18, 51; 27, 73:hic tum injectus est hominibus scrupulus,
id. ib. 28, 76; id. Sest. 11, 25.—Tum postea:5.tum postea complorantibus nostris, dies quidem tandem inluxit,
Gell. 19, 1, 3; so id. 14, 3, 10 (for quid tum postea, v. D. 1.).—With interim:B.unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat... Tum interim, Q. Hortensio, Q. Metello coss.... despondet ei filiam suam,
Cic. Clu. 64, 179.—With particles of emphasis.1.Tum vero (sometimes tum enimvero or enimvero tum), then indeed, at that crisis, then if not before, etc., or merely = emphatic then, denoting either coincidence or sequence of action.(α).In gen.:(β).discedit a Melino Cluentia. Tum vero illa egregia mater palam exsultare... coepit,
Cic. Clu. 5, 14; 22, 61; id. Agr. 1, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 41, § 107:semper equidem magno cum metu incipio dicere... tum vero ita sum perturbatus ut, etc.,
id. Clu. 18, 51:tum vero dubitandum non existimavit quin ad eos proficisceretur,
Caes. B. G. 2, 8; 5, 37; id. B. C. 1, 82; 2, 42:Aruns Tarquinius et Tullia minor... junguntur nuptiis. Tum vero in dies infestior Tulli senectus... coepit esse,
Liv. 1, 47, 1; 2, 22, 6; 4, 49, 13; 10, 19, 12; 21, 45, 9; 21, 58, 5; Ov. M. 2, 227; 7, 685; Curt. 4, 13, 1; 3, 11, 5; Tac. Agr. 37.—And in enumerations:deinde... post autem... tum vero ipsam veterem Karthaginem vendunt,
Cic. Agr. 1, 2, 5.—As correlative of temporal or conditional clauses, and after abl. absol.:2.quod ubi Romam est nuntiatum, senatui metum injecit ne tum vero sustineri nec in urbe seditio, nec in castris posset,
Liv. 5, 7, 4; Sall. J. 94, 3:tum vero... si,
Cic. Fin. 1, 19, 63; Liv. 6, 14, 4 (v. II. M. 1. a, b).—With cum, Liv. 32, 12, 1:quae postquam frustra temptata rogumque parari... vidit, Tum vero gemitus... Edidit,
Ov. M. 2, 621; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40; v. C. 1. b. (so, tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9; v. II. D. 2. and M. 1.).—Tum quidem, at that time, thereupon, then at least (usu. opposed to a later time): dixit sibi in somnis visum esse, etc. Et tum quidem incolumis exercitum liberavit; post triennium autem devovit se, etc., Cic. Div. 1, 24, 51; so,3.actum quidem,
id. Fl. 25, 59; id. Lael. 11, 39:et tum quidem ab Dio Perseus in interiora regni recepit se... post dies paucos, etc.,
Liv. 42, 39, 1; 1, 57, 10; 3, 2, 10;7, 17, 3.—Often in resuming the narrative after a digression: ac tum quidem regem... filium appellat,
Curt. 4, 7, 25.—Merely emphatic:Duillio Cornelioque coss. etiam mari congredi ausus est. Tum quidem ipsa velocitas classis comparatae victoriae auspicium fuit,
Flor. 1, 18 (2, 2), 7; so id. 1, 22 (2, 6), 20; 1, 40 (3, 5), 12.—With cum, Tac. Dial. 11.—Ne tum quidem, not even then:4.num quis horum miser hodie? Ne tum quidem, post spiritum extremum,
Cic. Tusc. 1, 37, 89; id. Div. 1, 26, 55; id. Verr. 2, 2, 40, § 98:ubi ne tum quidem eos prodire intellexit,
Caes. B. G. 1, 50; 7, 53; Tac. H. 5, 21; Curt. 3, 2, 18.—With cum:ille vere ne tum quidem miser cum ab Oroete in crucem actus est,
Cic. Fin. 5, 30, 92; so id. Tusc. 5, 20, 57; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; Liv. praef. 12; 39, 39, 11.—Tum maxime (sometimes tum cummaxime).(α).Especially at that time, chiefly then: illi sumposia, nos convivia quod tum maxime simul vivitur, Cic. Fam. 9, 24, 35; id. Leg. 2, 11, 26.—With cum:(β).quae quidem vis tum maxime cognita est cum... M. Cato, legem suadens, in Galbam multa dixit,
Cic. Brut. 23, 89; id. Sest. 21, 47; id. Par. 4, 1, 29.—Just then, just at that moment (not ante-Aug.):(γ).regi, tum maxime captivos ex Illyrico vendenti,
Liv. 43, 20, 3; 1, 10, 1:per totam aciem vulgatum est, castra amissa esse, et tum cummaxime ardere,
id. 40, 32, 1; so,tum cummaxime,
id. 43, 7, 8:corpus enim suum a caupone trucidatum tum maxime plaustro ad portam ferri,
Val. Max. 1, 7, ext. 10; 2, 10, 2; 3, 2, 2 fin.; Curt. 3, 4, 14; 6, 6, 10; Plin. 2, 63, 63, § 154; Quint. 2, 15, 30; 2, 61, 31; Suet. Caes. 65; id. Calig. 53.—So with cum:et quod tum maxime Abydum oppugnaret cum rex ab Attalo et Rhodiis ultro se bello lacessitum diceret,
Liv. 31, 18, 2; Sen. Ira, 1, 15, 2.—Strengthening the co-ordinate tum after cum, so especially; v. I. C. 3. e. b (for cum maxime... tum maxime and tum maxime... cum plurimum, v. II. A. 3. a. b.).—5.Tum potissimum = tum maxime, just then (rare):6.C. Caesar... tum potissimum acie commissa impeditos religione hostes vicit,
Front. Strat. 2, 1, 16.—Etiam tum.(α).Even then:(β).etiam tum vivit cum esse credas mortuam,
Plaut. Pers. 3, 1, 28:totum se Servilio etiam tum tradidit,
even then, at so late a time, Cic. Sest. 62, 130:etiam tum cum verisimile erit,
id. Rosc. Am. 20, 57.— So with cum, Cic. Verr. 2, 1, 59, § 154; id. Dom. 13, 23; id. Sest. 38, 81.—Still, as yet (also as one word; cf. etiamtum, and v. the foll. additional passages), Cic. Verr. 2, 4, 19, § 41; id. Fin. 3, 14, 48; id. Rep. 2, 12, 24; id. Arch. 3, 5; id. de Or. 2, 3, 12; id. Brut. 20, 80; id. Off. 2, 14, 47; Caes. B. C. 3, 93; Liv. 5, 40, 10; Val. Max. 9, 6, 3; Tac. A. 3, 72; Suet. Claud. 27 fin.; id. Dom. 22.—7.And with a negation, = nondum: ipsa ego non longos etiam tum scissa capillos,
not yet long, Ov. H. 8, 79.—Tum etiam.(α).Followed by si or cum, even if, even when:(β).atque equidem filium Tum etiam si nolit, cogam,
Ter. Ad. 5, 3, 65:qui tum etiam cum... circumfusi erant caligine,
Cic. Tusc. 1, 19, 45.—Then also, then too, besides:8.tum etiam illud cogitatote, sic vivere Cornelium ut, etc.,
Cic. Balb. 28, 65; id. N. D. 1, 16, 43; so id. Leg. 1, 13, 35; id. Fin. 2, 16, 53; Col. 12 praef.—Tum quoque.(α).Also then, then likewise, then as before, then as on another occasion mentioned before: ceu lapidem si Percutiat lapis aut ferrum;(β).nam tum quoque lumen Exsilit,
Lucr. 6, 162:tum quoque homini plus tribui quam nescio cui necessitati,
Cic. Prov. Cons. 11, 28:tum quoque multis milibus Latinorum in civitatem acceptis,
Liv. 1, 33, 5; 2, 52, 2; 21, 22, 4; Caes. B. C. 3, 37; Ov. M. 14, 369.—Even then, = etiam tum (rare):(γ).et tamen tum quoque se absentes triumphare credunt,
Liv. 45, 38, 13; 39, 41, 3; 39, 47, 11; Ov. H. 17 (18), 190.—In orat. obliq. (v. I. A. 2.), even now:(δ).quod si Romani tum quoque aequa aspernarentur,
Liv. 42, 62, 7. —= sic quoque, even under the circumstances, even as it was, etc. (v. sic, V. 3.): ut si effugium patuisset in publicum, impleturae urbem tumultu fuerint. Tum quoque [p. 1912] aliquotiens integro corpore evaserunt, Liv. 24, 26, 13; 40, 16, 6; 43, 4, 1;9.9, 13, 9: tum quoque, amputata dextra, navem sinistra comprehendit,
Just. 2, 9, 18.—Tum ipsum = eo ipso tempore, at the very time, just then, even then (only in Cic. in four passages; cf.:C.nunc ipsum): tota igitur ratio talium largitionum vitiosa est, temporibus necessaria, et tum ipsum... moderanda est,
Cic. Off. 2, 17, 60:quem quidem cum sua voluntate ex patria Karthaginem revertisset, tum ipsum cum vigiliis et fame cruciaretur, clamat virtus beatiorem fuisse quam Thorium,
id. Fin. 2, 20, 65 Madv. ad loc.:tum ipsum cum immolare velis extorum fieri mutatio potest,
id. Div. 1, 52, 118:ita (oratores), non injuria, quotienscunque dicerent, id quod aliquando posset accidere, ne tum ipsum accideret, timere,
id. Or. 1, 27, 123.—Tum with co-ordinating particles.1.Tum autem.(α).= praeterea, and then, besides (v. I. C. 1.): turpilucricupidum te vocant cives tui;(β).tum autem sunt alii qui te volturium vocant,
Plaut. Trin. 1, 2, 64:oves scabrae sunt... Tum autem Surorum nemo exstat qui ibi sex menses vixerit,
id. ib. 2, 4, 141; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 4, 2, 3; id. Poen. 5, 5, 34; 5, 7, 22; Ter. And. 1, 5, 34; id. Eun. 5, 9, 7; id. Hec. 2, 1, 14; 3, 2, 10:tum autem qui non ipso honesto movemur... callidi sumus, non boni,
Cic. Leg. 1, 14, 41; id. Or. 1, 58, 247; 2, 19, 80.—= tum... tum:(γ).visne igitur inter hos populos inambulantes, tum autem residentes quaeramus eisdem de rebus?
Cic. Leg. 1, 5, 15.—= eo tempore, with autem as connective:(δ).tum illic autem Lemnius... uxorem duxit, etc.,
Plaut. Cist. 1, 3, 25:tum autem ex omnibus montibus nives proluit,
Caes. B. C. 1, 48.—But in this instance:2.uxori emunda ancilla'st: tum autem pluscula Supellectile opus est,
Ter. Phorm. 4, 3, 60; 5, 7, 25 sq.—For tum etiam, v. B. 7. b.—3.Tum praeterea:4.nam tui similis est probe. Tum praeterea talem, nisi tu, nulla pareret filium,
Ter. Heaut. 5, 3, 20; so id. Ad. 3, 2, 47; id. Phorm. 3, 2, 33; Cic. Verr. 1, 18, 56 (v. I. C. 3. e. l).—Tum porro:D.tum porro venti magnam quoque tollere partem Umoris possunt,
Lucr. 6, 623; 4, 829 (827).—Quid tum?1.In dialogue, what then? what next? what further? novi ego hos pugnos meos. Ca. Quid tum? Th. Quid tum? Rogitas? Hisce ego, si tu me inritaveris, placidum te hodie reddam, Plaut. Curc. 5, 3, 49; so id. As. 2, 2, 83; Ter. Eun. 2, 2, 47; 3, 5, 66; id. Phorm. 3, 3, 8.—And strengthened:2.quid tum postea?
Plaut. Trin. 3, 3, 41; id. As. 2, 2, 68; 2, 2, 79; Ter. Eun. 2, 3, 78; 4, 2, 9; 4, 7, 23; id. Ad. 4, 5, 15; id. Hec. 4, 1, 36: videsne abundare me otio? A. Quid tum? Cic. Tusc. 2, 11, 26.—In imitation of a dialogue:3.at mulctantur bonis exsules. Quid tum? Parumne multa de toleranda paupertate dicuntur?
Cic. Tusc. 5, 37, 107; so id. Quint. 22, 72; 27, 84; id. Verr. 2, 4, 59, § 132; id. Dom. 47, 123; id. Dejot. 7, 22; id. Phil. 1, 10, 26; Hor. S. 2, 3, 230.—As emphatic co-ordinative in quoting the different items of a document, law, etc.: quive in senatu sententiam dixit, dixerit. Quid tum? Qui eorum coiit, coierit, etc., what next? i. e. and then, listen! Cic. Clu. 54, 148; so id. Agr. 1, 5, 16; 3, 3, 11; id. Mur. 12, 26; id. Fl. 23, 55.—E.Tum temporis = eo tempore (post class. and rare; cf.:tunc temporis): postera die civitas principem suum, ac tum temporis consulem in foro expectabat,
Just. 31, 2, 6. -
10 ab
ăb, ā, abs, prep. with abl. This IndoEuropean particle (Sanscr. apa or ava, Etr. av, Gr. upo, Goth. af, Old Germ. aba, New Germ. ab, Engl. of, off) has in Latin the following forms: ap, af, ab (av), au-, a, a; aps, abs, as-. The existence of the oldest form, ap, is proved by the oldest and best MSS. analogous to the prep. apud, the Sanscr. api, and Gr. epi, and by the weakened form af, which, by the rule of historical grammar and the nature of the Latin letter f, can be derived only from ap, not from ab. The form af, weakened from ap, also very soon became obsolete. There are but five examples of it in inscriptions, at the end of the sixth and in the course of the seventh century B. C., viz.:I.AF VOBEIS,
Inscr. Orell. 3114;AF MVRO,
ib. 6601;AF CAPVA,
ib. 3308;AF SOLO,
ib. 589;AF LYCO,
ib. 3036 ( afuolunt =avolant, Paul. ex Fest. p. 26 Mull., is only a conjecture). In the time of Cicero this form was regarded as archaic, and only here and there used in account-books; v. Cic. Or. 47, 158 (where the correct reading is af, not abs or ab), and cf. Ritschl, Monum. Epigr. p. 7 sq.—The second form of this preposition, changed from ap, was ab, which has become the principal form and the one most generally used through all periods—and indeed the only oue used before all vowels and h; here and there also before some consonants, particularly l, n, r, and s; rarely before c, j, d, t; and almost never before the labials p, b, f, v, or before m, such examples as ab Massiliensibus, Caes. B. C. 1, 35, being of the most rare occurrence.—By changing the b of ab through v into u, the form au originated, which was in use only in the two compounds aufero and aufugio for abfero, ab-fugio; aufuisse for afuisse, in Cod. Medic. of Tac. A. 12, 17, is altogether unusual. Finally, by dropping the b of ab, and lengthening the a, ab was changed into a, which form, together with ab, predominated through all periods of the Latin language, and took its place before all consonants in the later years of Cicero, and after him almoet exclusively.—By dropping the b without lengthening the a, ab occurs in the form a- in the two compounds a-bio and a-perio, q. v.—On the other hand, instead of reducing ap to a and a, a strengthened collateral form, aps, was made by adding to ap the letter s (also used in particles, as in ex, mox, vix). From the first, aps was used only before the letters c, q, t, and was very soon changed into abs (as ap into ab):abs chorago,
Plaut. Pers. 1, 3, 79 (159 Ritschl):abs quivis,
Ter. Ad. 2, 3, 1:abs terra,
Cato, R. R. 51;and in compounds: aps-cessero,
Plaut. Trin. 3, 1, 24 (625 R.); id. ib. 3, 2, 84 (710 R): abs-condo, abs-que, abs-tineo, etc. The use of abs was confined almost exclusively to the combination abs te during the whole ante-classic period, and with Cicero till about the year 700 A. U. C. (=B. C. 54). After that time Cicero evidently hesitates between abs te and a te, but during the last five or six years of his life a te became predominant in all his writings, even in his letters; consequently abs te appears but rarely in later authors, as in Liv. 10, 19, 8; 26, 15, 12;and who, perhaps, also used abs conscendentibus,
id. 28, 37, 2; v. Drakenb. ad. h. l. (Weissenb. ab).—Finally abs, in consequence of the following p, lost its b, and became ds- in the three compounds aspello, as-porto, and as-pernor (for asspernor); v. these words.—The late Lat. verb abbrevio may stand for adbrevio, the d of ad being assimilated to the following b.The fundamental signification of ab is departure from some fixed point (opp. to ad. which denotes motion to a point).In space, and,II.Fig., in time and other relations, in which the idea of departure from some point, as from source and origin, is included; Engl. from, away from, out of; down from; since, after; by, at, in, on, etc.I.Lit., in space: ab classe ad urbem tendunt, Att. ap. Non. 495, 22 (Trag. Rel. p. 177 Rib.):b.Caesar maturat ab urbe proficisci,
Caes. B. G. 1, 7:fuga ab urbe turpissima,
Cic. Att. 7, 21:ducite ab urbe domum, ducite Daphnim,
Verg. E. 8, 68. Cicero himself gives the difference between ab and ex thus: si qui mihi praesto fuerit cum armatis hominibus extra meum fundum et me introire prohibuerit, non ex eo, sed ab ( from, away from) eo loco me dejecerit....Unde dejecti Galli? A Capitolio. Unde, qui cum Graccho fucrunt? Ex Capitolio, etc., Cic. Caecin. 30, 87; cf. Diom. p. 408 P., and a similar distinction between ad and in under ad.—Ellipt.: Diogenes Alexandro roganti, ut diceret, si quid opus esset: Nunc quidem paululum, inquit, a sole, a little out of the sun, Cic. Tusc. 5, 32, 92. —Often joined with usque:illam (mulierem) usque a mari supero Romam proficisci,
all the way from, Cic. Clu. 68, 192; v. usque, I.—And with ad, to denote the space passed over: siderum genus ab ortu ad occasum commeant, from... to, Cic. N. D. 2, 19 init.; cf. ab... in:venti a laevo latere in dextrum, ut sol, ambiunt,
Plin. 2, 47, 48, § 128.Sometimes with names of cities and small islands, or with domus (instead of the usual abl.), partie., in militnry and nautieal language, to denote the marching of soldiers, the setting out of a flcet, or the departure of the inhabitants from some place:c.oppidum ab Aenea fugiente a Troja conditum,
Cic. Verr. 2, 4, 33:quemadmodum (Caesar) a Gergovia discederet,
Caes. B. G. 7, 43 fin.; so id. ib. 7, 80 fin.; Sall. J. 61; 82; 91; Liv. 2, 33, 6 al.; cf.:ab Arimino M. Antonium cum cohortibus quinque Arretium mittit,
Caes. B. C. 1, 11 fin.; and:protinus a Corfinio in Siciliam miserat,
id. ib. 1, 25, 2:profecti a domo,
Liv. 40, 33, 2;of setting sail: cum exercitus vestri numquam a Brundisio nisi hieme summa transmiserint,
Cic. Imp. Pomp. 12, 32; so id. Fam. 15, 3, 2; Caes. B. C. 3, 23; 3, 24 fin.:classe qua advecti ab domo fuerant,
Liv. 8, 22, 6;of citizens: interim ab Roma legatos venisse nuntiatum est,
Liv. 21, 9, 3; cf.:legati ab Orico ad M. Valerium praetorem venerunt,
id. 24, 40, 2.Sometimes with names of persons or with pronouns: pestem abige a me, Enn. ap. Cic. Ac. 2, 28, 89 (Trag. v. 50 Vahl.):B.Quasi ad adulescentem a patre ex Seleucia veniat,
Plaut. Trin. 3, 3, 41; cf.:libertus a Fuflis cum litteris ad Hermippum venit,
Cic. Fl. 20, 47:Nigidium a Domitio Capuam venisse,
id. Att. 7, 24:cum a vobis discessero,
id. Sen. 22:multa merces tibi defluat ab Jove Neptunoque,
Hor. C. 1, 28, 29 al. So often of a person instead of his house, lodging, etc.: videat forte hic te a patre aliquis exiens, from the father, i. e. from his house, Ter. Heaut. 2, 2, 6:so a fratre,
id. Phorm. 5, 1, 5:a Pontio,
Cic. Att. 5, 3 fin.:ab ea,
Ter. And. 1, 3, 21; and so often: a me, a nobis, a se, etc., from my, our, his house, etc., Plaut. Stich. 5, 1, 7; Ter. Heaut. 3, 2, 50; Cic. Att. 4, 9, 1 al.Transf., without the idea of motion. To designate separation or distance, with the verbs abesse, distare, etc., and with the particles longe, procul, prope, etc.1.Of separation:2.ego te afuisse tam diu a nobis dolui,
Cic. Fam. 2, 1, 2:abesse a domo paulisper maluit,
id. Verr. 2, 4, 18, § 39:tum Brutus ab Roma aberat,
Sall. C. 40, 5:absint lacerti ab stabulis,
Verg. G. 4, 14.—Of distance:3.quot milia fundus suus abesset ab urbe,
Cic. Caecin. 10, 28; cf.:nos in castra properabamus, quae aberant bidui,
id. Att. 5, 16 fin.; and:hic locus aequo fere spatio ab castris Ariovisti et Caesaris aberat,
Caes. B. G. 1, 43, 1:terrae ab hujusce terrae, quam nos incolimus, continuatione distantes,
Cic. N. D. 2, 66, 164:non amplius pedum milibus duobus ab castris castra distabant,
Caes. B. C. 1, 82, 3; cf. id. lb. 1, 3, 103.—With adverbs: annos multos longinque ab domo bellum gerentes, Enn. ap. Non. 402, 3 (Trag. v. 103 Vahl.):cum domus patris a foro longe abesset,
Cic. Cael. 7, 18 fin.; cf.:qui fontes a quibusdam praesidiis aberant longius,
Caes. B. C. 3, 49, 5:quae procul erant a conspectu imperii,
Cic. Agr. 2, 32, 87; cf.:procul a castris hostes in collibus constiterunt,
Caes. B. G. 5, 17, 1; and:tu procul a patria Alpinas nives vides,
Verg. E. 10, 46 (procul often also with simple abl.;v. procul): cum esset in Italia bellum tam prope a Sicilia, tamen in Sicilia non fuit,
Cic. Verr. 2, 5, 2, § 6; cf.:tu apud socrum tuam prope a meis aedibus sedebas,
id. Pis. 11, 26; and:tam prope ab domo detineri,
id. Verr. 2, 2, 3, § 6.—So in Caesar and Livy, with numerals to designate the measure of the distance:onerariae naves, quae ex eo loco ab milibus passuum octo vento tenebatur,
eight miles distant, Caes. B. G. 4, 22, 4; and without mentioning the terminus a quo: ad castra contenderunt, et ab milibus passunm minus duobus castra posuerunt, less than two miles off or distant, id. ib. 2, 7, 3; so id. ib. 2, 5, 32; 6, 7, 3; id. B. C. 1, 65; Liv. 38, 20, 2 (for which:duo milia fere et quingentos passus ab hoste posuerunt castra,
id. 37, 38, 5). —To denote the side or direction from which an object is viewed in its local relations,=a parte, at, on, in: utrum hacin feriam an ab laeva latus? Enn. ap. Plaut. Cist. 3, 10 (Trag. v. 38 Vahl.); cf.:II.picus et cornix ab laeva, corvos, parra ab dextera consuadent,
Plaut. As. 2, 1, 12: clamore ab ea parte audito. on this side, Caes. B. G. 3, 26, 4: Gallia Celtica attingit ab Sequanis et Helvetiis flumen Rhenum, on the side of the Sequani, i. e. their country, id. ib. 1, 1, 5:pleraque Alpium ab Italia sicut breviora ita arrectiora sunt,
on the Italian side, Liv. 21, 35, 11:non eadem diligentia ab decumuna porta castra munita,
at the main entrance, Caes. B. G. 3, 25 fin.:erat a septentrionibus collis,
on the north, id. ib. 7, 83, 2; so, ab oriente, a meridie, ab occasu; a fronte, a latere, a tergo, etc. (v. these words).Fig.A.In time.1.From a [p. 3] point of time, without reference to the period subsequently elapsed. After:2.Exul ab octava Marius bibit,
Juv. 1,40:mulieres jam ab re divin[adot ] adparebunt domi,
immediately after the sucrifice, Plaut. Poen. 3, 3, 4:Caesar ab decimae legionis cohortatione ad dextrum cornu profectus,
Caes. B. G. 2, 25, 1:ab hac contione legati missi sunt,
immediately after, Liv. 24, 22, 6; cf. id. 28, 33, 1; 40, 47, 8; 40, 49, 1 al.:ab eo magistratu,
after this office, Sall. J. 63, 5:a summa spe novissima exspectabat,
after the greatest hope, Tac. A. 6, 50 fin. —Strengthened by the adverbs primum, confestim, statim, protinus, or the adj. recens, immediately after, soon after:ut primum a tuo digressu Romam veni,
Cic. Att. 1, 5, 4; so Suet. Tib. 68:confestim a proelio expugnatis hostium castris,
Liv. 30, 36, 1:statim a funere,
Suet. Caes. 85;and followed by statim: ab itinere statim,
id. ib. 60:protinus ab adoptione,
Vell. 2, 104, 3:Homerus qui recens ab illorum actate fuit,
soon after their time, Cic. N. D. 3, 5; so Varr. R. R. 2, 8, 2; Verg. A. 6, 450 al. (v. also primum, confestim, etc.).—Sometimes with the name of a person or place, instead of an action: ibi mihi tuae litterae binae redditae sunt tertio abs te die,
i. e. after their departure from you, Cic. Att. 5, 3, 1: in Italiam perventum est quinto mense a Carthagine Nov[adot ], i. e. after leaving (=postquam a Carthagine profecti sunt), Liv. 21, 38, 1:secundo Punico (bello) Scipionis classis XL. die a securi navigavit,
i. e. after its having been built, Plin. 16, 39, 74, § 192. —Hence the poct. expression: ab his, after this (cf. ek toutôn), i. e. after these words, hereupon, Ov. M. 3, 273; 4, 329; 8, 612; 9, 764.With reference to a subsequent period. From, since, after:b.ab hora tertia bibebatur,
from the third hour, Cic. Phil. 2, 41:infinito ex tempore, non ut antea, ab Sulla et Pompeio consulibus,
since the consulship of, id. Agr. 2, 21, 56:vixit ab omni aeternitate,
from all eternity, id. Div. 1, 51, 115:cum quo a condiscipulatu vivebat conjunctissime,
Nep. Att. 5, 3:in Lycia semper a terrae motu XL. dies serenos esse,
after an earthquake, Plin. 2, 96, 98, § 211 al.:centesima lux est haec ab interitu P. Clodii,
since the death of, Cic. Mil. 35, 98; cf.:cujus a morte quintus hic et tricesimus annus est,
id. Sen. 6, 19; and:ab incenso Capitolio illum esse vigesumiun annum,
since, Sall. C. 47, 2:diebus triginta, a qua die materia caesa est,
Caes. B. C. 1, 36.—Sometimes joined with usque and inde:quod augures omnes usque ab Romulo decreverunt,
since the time of, Cic. Vat. 8, 20:jam inde ab infelici pugna ceciderant animi,
from the very beginning of, Liv. 2, 65 fin. —Hence the adverbial expressions ab initio, a principio, a primo, at, in, or from the beginning, at first; v. initium, principium, primus. Likewise ab integro, anew, afresh; v. integer.—Ab... ad, from (a time)... to:ab hora octava ad vesperum secreto collocuti sumus,
Cic. Att. 7, 8, 4; cf.:cum ab hora septima ad vesperum pugnatum sit,
Caes. B. G. 1, 26, 2; and:a quo tempore ad vos consules anni sunt septingenti octoginta unus,
Vell. 1, 8, 4; and so in Plautus strengthened by usque:pugnata pugnast usque a mane ad vesperum,
from morning to evening, Plaut. Am. 1, 1, 97; id. Most. 3, 1, 3; 3, 2, 80.—Rarely ab... in: Romani ab sole orto in multum diei stetere in acie, from... till late in the day, Liv. 27, 2, 9; so Col. 2, 10, 17; Plin. 2, 31, 31, § 99; 2, 103, 106, § 229; 4, 12, 26, § 89.Particularly with nouns denoting a time of life:B.qui homo cum animo inde ab ineunte aetate depugnat suo,
from an early age, from early youth, Plaut. Trin. 2, 2, 24; so Cic. Off. 2, 13, 44 al.:mihi magna cum co jam inde a pueritia fuit semper famillaritas,
Ter. Heaut. 1, 2, 9; so,a pueritia,
Cic. Tusc. 2, 11, 27 fin.; id. Fam. 5, 8, 4:jam inde ab adulescentia,
Ter. Ad. 1, 1, 16:ab adulescentia,
Cic. Rep. 2, 1:jam a prima adulescentia,
id. Fam. 1, 9, 23:ab ineunte adulescentia,
id. ib. 13, 21, 1; cf.followed by ad: usque ad hanc aetatem ab incunte adulescentia,
Plaut. Trin. 2, 2, 20:a primis temporibus aetatis,
Cic. Fam. 4, 3, 3:a teneris unguiculis,
from childhood, id. ib. 1, 6, 2:usque a toga pura,
id. Att. 7, 8, 5:jam inde ab incunabulis,
Liv. 4, 36, 5:a prima lanugine,
Suet. Oth. 12:viridi ab aevo,
Ov. Tr. 4, 10, 17 al.;rarely of animals: ab infantia,
Plin. 10, 63, 83, § 182.—Instead of the nom. abstr. very often (like the Greek ek paioôn, etc.) with concrete substantives: a pucro, ab adulescente, a parvis, etc., from childhood, etc.:qui olim a puero parvulo mihi paedagogus fuerat,
Plaut. Merc. 1, 1, 90; so,a pausillo puero,
id. Stich. 1, 3, 21:a puero,
Cic. Ac. 2, 36, 115; id. Fam. 13, 16, 4 (twice) al.:a pueris,
Cic. Tusc. 1, 24, 57; id. de Or. 1, 1, 2 al.:ab adulescente,
id. Quint. 3, 12:ab infante,
Col. 1, 8, 2:a parva virgine,
Cat. 66, 26 al. —Likewise and in the same sense with adject.: a parvo, from a little child, or childhood, Liv. 1, 39, 6 fin.; cf.:a parvis,
Ter. And. 3, 3, 7; Cic. Leg. 2, 4, 9:a parvulo,
Ter. And. 1, 1, 8; id. Ad. 1, 1, 23; cf.:ab parvulis,
Caes. B. G. 6, 21, 3:ab tenero,
Col. 5, 6, 20;and rarely of animals: (vacca) a bima aut trima fructum ferre incipit,
Varr. R. R. 2, 1, 13.In other relations in which the idea of going forth, proceeding, from something is included.1.In gen. to denote departure, separation, deterring, avoiding, intermitting, etc., or distance, difference, etc., of inanimate or abstract things. From: jus atque aecum se a malis spernit procul, Enn. ap. Non. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):2.suspitionem et culpam ut ab se segregent,
Plaut. Trin. 1, 2, 42:qui discessum animi a corpore putent esse mortem,
Cic. Tusc. 1, 9, 18:hic ab artificio suo non recessit,
id. ib. 1, 10, 20 al.:quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas,
Plaut. Trin. 1, 2, 180:condicionem quam ab te peto,
id. ib. 2, 4, 87; cf.:mercedem gloriae flagitas ab iis, quorum, etc.,
Cic. Tusc. 1, 15, 34:si quid ab illo acceperis,
Plaut. Trin. 2, 2, 90:quae (i. e. antiquitas) quo propius aberat ab ortu et divina progenie,
Cic. Tusc. 1, 12, 26:ab defensione desistere,
Caes. B. C. 2, 12, 4:ne quod tempus ab opere intermitteretur,
id. B. G. 7, 24, 2:ut homines adulescentis a dicendi studio deterream,
Cic. de Or. 1, 25, 117, etc.—Of distance (in order, rank, mind, or feeling):qui quartus ab Arcesila fuit,
the fourth in succession from, Cic. Ac. 1, 12, 46:tu nunc eris alter ab illo,
next after him, Verg. E. 5, 49; cf.:Aiax, heros ab Achille secundus,
next in rank to, Hor. S. 2, 3, 193:quid hoc ab illo differt,
from, Cic. Caecin. 14, 39; cf.:hominum vita tantum distat a victu et cultu bestiarum,
id. Off. 2, 4, 15; and:discrepare ab aequitate sapientiam,
id. Rep. 3, 9 fin. (v. the verbs differo, disto, discrepo, dissideo, dissentio, etc.):quae non aliena esse ducerem a dignitate,
Cic. Fam. 4, 7:alieno a te animo fuit,
id. Deiot. 9, 24 (v. alienus). —So the expression ab re (qs. aside from the matter, profit; cf. the opposite, in rem), contrary to one's profit, to a loss, disadvantageous (so in the affirmative very rare and only ante-class.):subdole ab re consulit,
Plaut. Trin. 2, 1, 12; cf. id. Capt. 2, 2, 88; more frequently and class. (but not with Cicero) in the negative, non, haud, ab re, not without advantage or profit, not useless or unprofitable, adcantageous:haut est ab re aucupis,
Plaut. As. 1, 3, 71:non ab re esse Quinctii visum est,
Liv. 35, 32, 6; so Plin. 27, 8, 35; 31, 3, 26; Suet. Aug. 94; id. Dom. 11; Gell. 18, 14 fin.; App. Dogm. Plat. 3, p. 31, 22 al. (but in Ter. Ad. 5, 3, 44, ab re means with respect to the money matter).In partic.a.To denote an agent from whom an action proceeds, or by whom a thing is done or takes place. By, and in archaic and solemn style, of. So most frequently with pass. or intrans. verbs with pass. signif., when the active object is or is considered as a living being: Laudari me abs te, a laudato viro, Naev. ap. Cic. Tusc. 4, 31, 67: injuria abs te afficior, Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:b.a patre deductus ad Scaevolam,
Cic. Lael. 1, 1:ut tamquam a praesentibus coram haberi sermo videretur,
id. ib. 1, 3:disputata ab eo,
id. ib. 1, 4 al.:illa (i. e. numerorum ac vocum vis) maxime a Graecia vetere celebrata,
id. de Or. 3, 51, 197:ita generati a natura sumus,
id. Off. 1, 29, 103; cf.:pars mundi damnata a rerum natura,
Plin. 4, 12, 26, § 88:niagna adhibita cura est a providentia deorum,
Cic. N. D. 2, 51 al. —With intrans. verbs:quae (i. e. anima) calescit ab eo spiritu,
is warmed by this breath, Cic. N. D. 2, 55, 138; cf. Ov. M. 1, 417: (mare) qua a sole collucet, Cic. Ac. 2, 105:salvebis a meo Cicerone,
i. e. young Cicero sends his compliments to you, id. Att. 6, 2 fin.:a quibus (Atheniensibus) erat profectus,
i. e. by whose command, Nep. Milt. 2, 3:ne vir ab hoste cadat,
Ov. H. 9, 36 al. —A substantive or adjective often takes the place of the verb (so with de, q. v.):levior est plaga ab amico quam a debitore,
Cic. Fam. 9, 16, 7; cf.:a bestiis ictus, morsus, impetus,
id. Off. 2, 6, 19:si calor est a sole,
id. N. D. 2, 52:ex iis a te verbis (for a te scriptis),
id. Att. 16, 7, 5:metu poenae a Romanis,
Liv. 32, 23, 9:bellum ingens a Volscis et Aequis,
id. 3, 22, 2:ad exsolvendam fldem a consule,
id. 27, 5, 6.—With an adj.:lassus ab equo indomito,
Hor. S. 2, 2, 10:Murus ab ingenic notior ille tuo,
Prop. 5, 1, 126:tempus a nostris triste malis,
time made sad by our misfortunes, Ov. Tr. 4, 3, 36.—Different from per:vulgo occidebantur: per quos et a quibus?
by whom and upon whose orders? Cic. Rosc. Am. 29, 80 (cf. id. ib. 34, 97: cujus consilio occisus sit, invenio; cujus manu sit percussus, non laboro); so,ab hoc destitutus per Thrasybulum (i. e. Thrasybulo auctore),
Nep. Alc. 5, 4.—Ambiguity sometimes arises from the fact that the verb in the pass. would require ab if used in the active:si postulatur a populo,
if the people demand it, Cic. Off. 2, 17, 58, might also mean, if it is required of the people; on the contrary: quod ab eo (Lucullo) laus imperatoria non admodum exspectabatur, not since he did not expect military renown, but since they did not expect military renown from him, Cic. Ac. 2, 1, 2, and so often; cf. Rudd. II. p. 213. (The use of the active dative, or dative of the agent, instead of ab with the pass., is well known, Zumpt, § 419. It is very seldom found in prose writers of the golden age of Roman liter.; with Cic. sometimes joined with the participles auditus, cognitus, constitutus, perspectus, provisus, susceptus; cf. Halm ad Cic. Imp. Pomp. 24, 71, and ad ejusdem, Cat. 1, 7 fin.; but freq. at a later period; e. g. in Pliny, in Books 2-4 of H. N., more than twenty times; and likewise in Tacitus seventeen times. Vid. the passages in Nipperd. ad Tac. A. 2, 49.) Far more unusual is the simple abl. in the designation of persons:deseror conjuge,
Ov. H. 12, 161; so id. ib. 5, 75; id. M. 1, 747; Verg. A. 1, 274; Hor. C. 2, 4, 9; 1, 6, 2;and in prose,
Quint. 3, 4, 2; Sen. Contr. 2, 1; Curt. 6, 7, 8; cf. Rudd. II. p. 212; Zumpt ad Quint. V. p. 122 Spalding.—Hence the adverbial phrase a se=uph heautou, sua sponte, of one's own uccord, spontaneously:ipsum a se oritur et sua sponte nascitur,
Cic. Fin. 2, 24, 78:(urna) ab se cantat quoja sit,
Plaut. Rud. 2, 5, 21 (al. eapse; cf. id. Men. 1, 2, 66); so Col. 11, 1, 5; Liv. 44, 33, 6.With names of towns to denote origin, extraction, instead of gentile adjectives. From, of:c.pastores a Pergamide,
Varr. R. R. 2, 2, 1:Turnus ab Aricia,
Liv. 1, 50, 3 (for which Aricinus, id. 1, 51, 1):obsides dant trecentos principum a Cora atque Pometia liberos,
Liv. 2, 22, 2; and poet.: O longa mundi servator ab Alba, Auguste, thou who art descended from the old Alban race of kings (=oriundus, or ortus regibus Albanis), Prop. 5, 6, 37.In giving the etymology of a name: eam rem (sc. legem, Gr. nomon) illi Graeco putant nomine a suum cuique tribuendo appellatam, ego nostro a legendo, Cic. Leg. 1, 6, 19: annum intervallum regni fuit: id ab re... interregnum appellatum, Liv. 1, 17, 6:d.(sinus maris) ab nomine propinquae urbis Ambracius appellatus,
id. 38, 4, 3; and so Varro in his Ling. Lat., and Pliny, in Books 1-5 of H. N., on almost every page. (Cf. also the arts. ex and de.)With verbs of beginning and repeating: a summo bibere, in Plaut. to drink in succession from the one at the head of the table:e.da, puere, ab summo,
Plaut. As. 5, 2, 41; so,da ab Delphio cantharum circum, id Most. 1, 4, 33: ab eo nobis causa ordienda est potissimum,
Cic. Leg. 1, 7, 21:coepere a fame mala,
Liv. 4, 12, 7:cornicem a cauda de ovo exire,
tail-foremost, Plin. 10, 16, 18:a capite repetis, quod quaerimus,
Cic. Leg. 1, 6, 18 al.With verbs of freeing from, defending, or protecting against any thing:f.a foliis et stercore purgato,
Cato, R. R. 65 (66), 1:tantumne ab re tuast oti tibi?
Ter. Heaut. 1, [p. 4] 1, 23; cf.:Saguntini ut a proeliis quietem habuerant,
Liv. 21, 11, 5:expiandum forum ab illis nefarii sceleris vestigiis,
Cic. Rab. Perd. 4, 11:haec provincia non modo a calamitate, sed etiam a metu calamitatis est defendenda,
id. Imp. Pomp. 6, 14 (v. defendo):ab incendio urbem vigiliis munitam intellegebat,
Sall. C. 32:ut neque sustinere se a lapsu possent,
Liv. 21, 35, 12:ut meam domum metueret atque a me ipso caveret,
Cic. Sest. 64, 133.With verbs of expecting, fearing, hoping, and the like, ab =a parte, as, Cic. Att. 9, 7, 4: cum eadem metuam ab hac parte, since I fear the same from this side; hence, timere, metuere ab aliquo, not, to be afraid of any one, but, to fear something (proceeding from) from him:g.el metul a Chryside,
Ter. And. 1, 1, 79; cf.:ab Hannibale metuens,
Liv. 23, 36; and:metus a praetore,
id. 23, 15, 7;v. Weissenb. ad h. l.: a quo quidem genere, judices, ego numquam timui,
Cic. Sull. 20, 59:postquam nec ab Romanis robis ulla est spes,
you can expect nothing from the Romans, Liv. 21, 13, 4.With verbs of fastening and holding:h.funiculus a puppi religatus,
Cic. Inv. 2, 51, 154:cum sinistra capillum ejus a vertice teneret,
Q. Cic. Pet. Cons. 3.Ulcisci se ab aliquo, to take vengeance on one:i.a ferro sanguis humanus se ulciscitur,
Plin. 34, 14, 41 fin.Cognoscere ab aliqua re to knoio or learn by means of something (different from ab aliquo, to learn from some one):j.id se a Gallicis armis atque insignibus cognovisse,
Caes. B. G. 1, 22.Dolere, laborare, valere ab, instead of the simple abl.:k.doleo ab animo, doleo ab oculis, doleo ab aegritudine,
Plaut. Cist. 1, 1, 62:a morbo valui, ab animo aeger fui,
id. Ep. 1, 2, 26; cf. id. Aul. 2, 2, 9:a frigore et aestu ne quid laborent,
Varr. R. R. 2, 2, 17; so,a frigore laborantibus,
Plin. 32, 10, 46, § 133; cf.:laborare ab re frumentaria,
Caes. B. G. 7, 10, 1; id. B. C. 3, 9; v. laboro.Where verbs and adjectives are joined with ab, instead of the simple abl., ab defines more exactly the respect in which that which is expressed by the verb or adj. is to be understood, in relation to, with regard to, in respect to, on the part of:l.ab ingenio improbus,
Plaut. Truc. 4, 3, 59:a me pudica'st,
id. Curc. 1, 1, 51:orba ab optimatibus contio,
Cic. Fl. 23, 54; ro Ov. H. 6,156: securos vos ab hac parte reddemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24 fin. (v. securus):locus copiosus a frumento,
Cic. Att. 5, 18, 2; cf.:sumus imparati cum a militibas tum a pecunia,
id. ib. 7, 15 fin.:ille Graecus ab omni laude felicior,
id. Brut. 16, 63:ab una parte haud satis prosperuin,
Liv. 1, 32, 2 al.;so often in poets ab arte=arte,
artfully, Tib. 1, 5, 4; 1, 9, 66; Ov. Am. 2, 4, 30.In the statement of the motive instead of ex, propter, or the simple abl. causae, from, out of, on account of, in consequence of: ab singulari amore scribo, Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, B fin.:m.linguam ab irrisu exserentem,
thrusting out the tongue in derision, Liv. 7, 10, 5:ab honore,
id. 1, 8; so, ab ira, a spe, ab odio, v. Drak. ad Liv. 24, 30, 1: 26, 1, 3; cf. also Kritz and Fabri ad Sall. J. 31, 3, and Fabri ad Liv. 21, 36, 7.Especially in the poets instead of the gen.:n.ab illo injuria,
Ter. And. 1, 1, 129:fulgor ab auro,
Lucr. 2, 5:dulces a fontibus undae,
Verg. G. 2, 243.In indicating a part of the whole, for the more usual ex, of, out of:o.scuto ab novissimis uni militi detracto,
Caes. B. G. 2, 25, 1:nonnuill ab novissimis,
id. ib.; Cic. Sest. 65, 137; cf. id. ib. 59 fin.: a quibus (captivis) ad Senatum missus (Regulus).In marking that from which any thing proceeds, and to which it belongs:p.qui sunt ab ea disciplina,
Cic. Tusc. 2, 3, 7:ab eo qui sunt,
id. Fin. 4, 3, 7:nostri illi a Platone et Aristotele aiunt,
id. Mur. 30, 63 (in imitation of oi upo tinos).To designate an office or dignity (with or without servus; so not freq. till after the Aug. period;q.in Cic. only once): Pollex, servus a pedibus meus,
one of my couriers, Cic. Att. 8, 5, 1; so,a manu servus,
a secretary, Suet. Caes. 74: Narcissum ab eplstulis ( secretary) et Pallantem a rationibus ( accountant), id. Claud. 28; and so, ab actis, ab admissione, ab aegris, ab apotheca, ab argento, a balneis, a bibliotheca, a codicillis, a jumentis, a potione, etc. (v. these words and Inscr. Orell. vol. 3, Ind. xi. p. 181 sq.).The use of ab before adverbs is for the most part peculiar to later Latinity:► a.a peregre,
Vitr. 5, 7 (6), 8:a foris,
Plin. 17, 24, 37; Vulg. Gen, 7, 16; ib. Matt. 23, 27:ab intus,
ib. ib. 7, 15:ab invicem,
App. Herb. 112; Vulg. Matt. 25, 32; Cypr. Ep. 63, 9: Hier. Ep. 18:a longe,
Hyg. Fab. 257; Vulg. Gen. 22, 4; ib. Matt. 26, 58:a modo,
ib. ib. 23, 39;Hier. Vit. Hilar.: a nune,
Vulg. Luc. 1, 48:a sursum,
ib. Marc. 15, 38.Ab is not repeated like most other prepositions (v. ad, ex, in, etc.) with pron. interrog. or relat. after subst. and pron. demonstr. with ab:b.Arsinoen, Stratum, Naupactum...fateris ab hostibus esse captas. Quibus autem hostibus? Nempe iis, quos, etc.,
Cic. Pis. 37, 91:a rebus gerendis senectus abstrahit. Quibus? An iis, quae in juventute geruntur et viribus?
id. Sen. 6:a Jove incipiendum putat. Quo Jove?
id. Rep. 1, 36, 56:res publica, quascumque vires habebit, ab iis ipsis, quibus tenetur, de te propediem impetrabit,
id. Fam. 4, 13, 5.—Ab in Plantus is once put after the word which it governs: quo ab, As. 1, 1, 106.—c.It is in various ways separated from the word which it governs:d.a vitae periculo,
Cic. Brut. 91, 313:a nullius umquam me tempore aut commodo,
id. Arch. 6, 12:a minus bono,
Sall. C. 2, 6:a satis miti principio,
Liv. 1, 6, 4:damnis dives ab ipsa suis,
Ov. H. 9, 96; so id. ib. 12, 18; 13, 116.—The poets join a and que, making aque; but in good prose que is annexed to the following abl. (a meque, abs teque, etc.):e.aque Chao,
Verg. G. 4, 347:aque mero,
Ov. M. 3, 631:aque viro,
id. H. 6, 156:aque suis,
id. Tr. 5, 2, 74 al. But:a meque,
Cic. Fam. 2, 16, 1:abs teque,
id. Att. 3, 15, 4:a teque,
id. ib. 8, 11, §7: a primaque adulescentia,
id. Brut. 91, 315 al. —A Greek noun joined with ab stands in the dat.: a parte negotiati, hoc est pragmatikê, removisse, Quint. 3, 7, 1.III.In composition ab,1.Retains its original signif.: abducere, to take or carry away from some place: abstrahere, to draw auay; also, downward: abicere, to throw down; and denoting a departure from the idea of the simple word, it has an effect apparently privative: absimilis, departing from the similar, unlike: abnormis, departing from the rule, unusual (different from dissimilis, enormis); and so also in amens=a mente remotus, alienus ( out of one's senses, without self-control, insane): absurdus, missounding, then incongruous, irrational: abutor (in one of its senses), to misuse: aborior, abortus, to miscarry: abludo; for the privative force the Latin regularly employs in-, v. 2. in.—2.It more rarely designates completeness, as in absorbere, abutor ( to use up). (The designation of the fourth generation in the ascending or descending line by ab belongs here only in appearance; as abavus for quartus pater, great-great-grandfather, although the Greeks introduced upopappos; for the immutability of the syllable ab in abpatrnus and abmatertera, as well as the signif. Of the word abavus, grandfather's grandfather, imitated in abnepos, grandchild's grandchild, seems to point to a derivation from avi avus, as Festus, p. 13 Mull., explains atavus, by atta avi, or, rather, attae avus.) -
11 tum
tum adv., of time [3 TA-].—Of time past, then, at that time, in those times: placuit tum id mihi, T.: qui tum vexare cupiebant: vastae tum in his locis solitudines erant, L.: Caere, opulento tum oppido, L.: tum Staienus condemnatus est, i. e. in that trial.—In emphatic opposition to other advv. of time: tu nunc tibi Id laudi ducis quod tum fecisti inopiā? T.: quae tabula, tum imperio tuo revolsa, nunc a me tamen deportata est: Et tum sicca, prius creberrima fontibus, Ide, O.—Of time present (only in orat. obliq., for nunc), now, at this time, then: quando autem se, si tum non sint, pares hostibus fore? if they were not now so, L.—Of time future, then, in that case, if that be done, thereupon: Tum meae... Vocis accedet bona pars, H.: confer sudantes, ructantes... tum intelleges, etc.: agedum, dictatorem creemus... Pulset tum mihi lictorem, qui sciet, etc., L.—Of time indefinite, then, at such a time, in such circumstances, in this instance, if so: nam quid agimus, cum sevocamus animum?... quid, inquam, tum agimus, nisi, etc.?—Repeated, tum... tum, sometimes... sometimes, now... now, at one time... at another: tum hoc mihi probabilius, tum illud videtur: dictator tum appellare tum adhortari milites, L.—Of succession in time, then, thereupon, next, afterwards, forthwith: conlocari iussit hominem in aureo lecto... Tum ad mensam eximiā formā pueros iussit consistere: tum, prope iam perculsis aliis tribunis, A. Virginius Caesoni capitis diem dicit, L.—In a series, repeated, or with other advv. or conjj. varying the expression: ducem Hannibali unum e concilio datum (a Iove), tum ei ducem illum praecepisse ne respiceret, illum autem respexisse, tum visam beluam vastam, etc.: tum... alias... tum... alias: tum... tum... aliquando: tum... tum... aut... aut: modo... tum autem.—Fig., of succession in thought, and then, besides, also, moreover, again, further, on the other hand: Quot me censes homines iam deverberasse, Hospites tum civīs? as well as, T.: faciendum est igitur nobis ut... veteranorum, tum legionis Martiae quartaeque consensus... confirmetur.—After a general clause with cum, introducing a particular or emphatic assertion: cum... tum, as... so, while... also, not only... but also, as... so especially: Quom id mihi placebat, tum uno ore omnes omnia Bona dicere, T.: cum omnium rerum simulatio vitiosa est, tum amicitiae repugnat maxime: movet patres conscriptos cum causa tum auctor, L.—Cum, followed by tum vero, tum maxime, tum praecipue or tum inprimis, while... in particular, not only... but especially, while... above all, not only... but chiefly: cum haec sunt videnda, tum vero illud est hominis magni, etc.: cum infamia atque indignitas rei impediebat, tum maxime quod, etc., Cs.: cum multa non probo, tum illud inprimis quod, etc.— Cum, followed by tum certe, tum nimirum, tum etiam, tum quoque or tum praeterea, while... at least, as... so assuredly, both... and as well, not only... but moreover: at cum de plurimis eadem dicit, tum certe de maximis: cum memoriter, tum etiam amice, etc.: cum potestas maior, tum vir quoque potestati par, etc., L.—Referring to a temporal clause, with cum.—Of coincidence of definite time, tum... cum, or cum... tum, at the time when, at a time when, even when, already when: tum, quom gratum mihi esse potuit, nolui, T.: cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur: tum mittendos legatos fuisse cum Perseus Graecas urbes obsideret, L.—Of succession in time, then, next, at once, forthwith: id cum Sulla fecisset, tum ante oppidum Nolam Samnitium castra cepit: cum muros defensoribus nudasset, tum Afros ad subruendum murum mittit, L.—Of indefinite time, tum... cum, or cum... tum, at the time when, at a time when, at such times as, whenever: omnis praedictio mali tum probatur cum ad praedictionem cautio adiungitur: tum cum sine pondere suci Mobilibus ventis arida facta volant, O.—With ubi, of succession in time, then, next, at once, forthwith: ubi eorum dolorem cognovi, tum meum animum in illos proposui: ubi spectaculi tempus venit, tum orta vis, L.—Of indefinite time, ubi... tum, whenever: Post ubi tempust promissa iam perfici, Tum coacti necessario se aperiunt, T.—With postquam or postea quam, of succession in definite time, then, at once: tum vero postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri vidit, suum id dedecus ratus, etc., L.: posteaquam e portu piratae exierunt, tum coeperunt quaerere homines, etc., as soon as.—In indefinite time, then, always: postquam commoditas prava dicendi copiam consecuta est, tum malitia praevertere urbīs adsuevit.—With ut, ut... tum, or tum... ut, when, after, as soon as: ut vero accessit cohortatio... tum vero filium seduxit: ut vero aquam ingressi sunt, tum utique egressis rigere corpora, L.—With quando, tum... quando, or quando... tum, when, as soon as: utinam tum essem natus quando Romani dona accipere coepissent.—With dum, then, meanwhile: dum se glomerant... tum pondere turris Procubuit, V.—With quam diu, then, so long: qui, quam tibi amicus non modo tum fuerit quam diu tecum in provinciā fuit, verum, etc.—With a relative, then, at that time: Quā tempestate Paris Helenam innuptis iunxit nuptiis, Ego tum gravida expletis iam fui ad pariendum mensibus, C. poët.—With an abl absol., then, thereafter, at once: ut morte eius nuntiatā tum denique bellum confectum arbitraretur: ita rebus divinis peractis tum de bello dictator rettulit, L.—Fig., in a conclusion after cum or si, then, therefore, consequently, in that case: cum magnus numerus deesset, tum iste homo coepit, etc.: quid tum quaeso, si hoc pater resciverit? T.: Si quidem me amaret, tum istuc prodesset, T. —In particular phrases, iam tum, already at that time, as soon as that: iam tum erat suspitio Dolo malo haec fieri, T.: ut mihi iam tum divinasse ille videatur hanc urbem esse, etc.—Tum demum or tum denique, then only, then at length, then at last, not till then, as late as that: tum demum Liscus, quod antea tacuerat, proponit, Cs.: quo cum venerimus, tum denique vivemus.—Tum primum, tum primo, or tum deinde, then first, then for the first time, not till then: ludorum gratiā, quos tum primum anniversarios in circo facere constituisset: tum primo, L.: quas cum solus pertulisset, tum deinde comitia conlegae subrogando habuit, L.— Hic tum, at this point, just here, just then: hic tum iniectus est hominibus scrupulus.—With emphatic particles, tum vero, tum enim vero, or enim vero tum, then indeed, just then, at that crisis, then if not before, then: discedit a Melino Cluentia. tum vero illa egregia mater palum exsultare... coepit: Quae postquam frustra temptata rogumque parari... Sensit, Tum vero gemitūs... Edidit, O.—Tum quidem, at that time, thereupon, then at least: et tum quidem incolumis exercitum liberavit; post triennium autem, etc.—Ne tum quidem, not even then: num quis horum miser hodie? ne tum quidem, post spiritum extremum.—Tum maxime or tum cum maxime, especially at that time, chiefly then, just then, precisely at that time: quem provincia tum maxime exspectabat: regi, tum maxime captivos ex Illyrico vendenti, at that very time, L.—Etiam tum, even then, even at that time, even already, even yet: totum se Servilio etiam tum tradidit: Ipsa ego non longos etiam tum scissa capillos, not yet long, O.—Tum quoque, also then, then likewise, then as before, then too, then once more, even then: tum quoque homini plus tribui quam necessitati: tum quoque multis milibus Latinorum in civitatem acceptis, L.—Tum autem, and then, besides further, moreover, nay even, statim se ad hominis egentis, tum autem iudicis, familiaritatem se applicavit: tanta enim tempestas cooritur... tum autem nives proluit, etc., Cs.— Tum ipsum, at that very time, just then, even then: id quod aliquando posset accidere, ne tum ipsum accideret, timere.—Quid tum? what then? what next? what further?: dic; cras est mihi Iudicium. quid tum? T.: videsne abundare me otio? A. quid tum?* * *then, next; besides; at that timecum...tum -- not only...but also
-
12 ante
antĕ (old form anti, whence antidea, antideo, antidhac; v. antea, anteeo, and antehac) [Gr. anti, over against, facing, anta, antên; Sanscr. anti = over against; Germ. ant- in Ant-wort = Goth. anda-vaurdi, an answer, anda-nahti, the night before], prep. and adv. (acc. to Max. Victor. p. 1953, as prep. with the grave accent; as adv. with the acute on the last syl.).I.Prep. with acc., before (syn.: prae, pro).A.In space, or trop. in regard to estimation, judgment, or rank (usu. only of objects at rest. while prae is used of those in motion; cf. Herz. ad Caes. B. G. 1, 21; v. exceptions infra).1.In space:2.quem ante aedīs video,
Plaut. Am. 1, 1, 136:ante ostium Me audivit stare,
Ter. And. 3, 1, 16; so Vulg. Lev. 1, 5:Ornatas paulo ante fores,
Juv. 6, 227; so Vulg. Num. 3, 26:ante meum limen,
Juv. 11, 190:ante suum fundum,
Cic. Mil. 10:ut ante suos hortulos postridie piscarentur,
id. Off. 3, 14, 58:ante sepulcrales infelix adstitit aras,
Ov. M. 8, 480; so Verg. A. 1, 344; 3, 545; Juv. 10, 268:ante altaria,
id. 8, 155; so Vulg. Deut. 26, 4; ib. Matt. 5, 24. —Of persons:ante hosce deos erant arulae,
Cic. Verr. 2, 4, 3:quīs ante ora patrum contigit oppetere,
Verg. A. 1, 95; id. G. 4, 477:ipsius unam (navem) ante oculos pontus in puppim ferit,
id. A. 1, 114; 2, 531; 2, 773:ante se statuit funditores,
Liv. 42, 58:Flos Asiae ante ipsum,
Juv. 5, 56; Vulg. Matt. 17, 2:si luditur alea pernox Ante Numantinos,
Juv. 8, 11.— Trop.:ante oculos collocata,
Cic. de Or. 1, 43, 192:ante oculos errat domus,
Ov. Tr. 3, 4, 57: [p. 128] causam ante eum diceret, before him as judge, Cic. Verr. 1, 3, 9:donec stet ante judicium,
Vulg. Josh. 20, 6; ib. Marc. 13, 9.—And in eccl. Lat., after the Heb. and Hel. Gr., before, in the sight of, in the judgment of:ante Dominum vilior fiam,
Vulg. 2 Reg. 6, 21 sq.:non te justifices ante Deum,
ib. Eccli. 7, 5:justi ambo ante Deum,
ib. Luc. 1, 6;and fully: fecit Asa rectum ante conspectum Domini,
ib. 3 Reg. 15, 11; ib. Apoc. 12, 10.—Hence, homines ante pedes (in later Lat.), servants; cf. the annotators upon Juv. 7, 143.—With verbs of motion:ante me ito,
Plaut. As. 3, 3, 70:equitatum omnem ante se mittit,
Caes. B. G. 1, 21:ante ceteras cohortes extra aciem procurrere,
id. B. C. 1, 55:praecurrit ante omnes,
id. ib. 2, 34; so Nep. Dat. 3, 2; Liv. 7, 41; 45, 40 al.; Vulg. Lev. 27, 11; ib. 1 Reg. 12, 2.—Trop. of preference in judgment, or regulations in respect to rank, before (this is properly the signification of prae, q. v.; hence more rare than that, and never used by Cic.): quem ante me diligo, before myself, more than myself, Balbus ap. Cic. Att. 8, 15.—So ante aliquem esse, to surpass, excel any one:a.facundiā Graecos, gloriā belli Gallos ante Romanos fuisse,
Sall. C. 53, 3, ubi v. Corte and Kritz:tum me vero et ante Alexandrum et ante Pyrrhum et ante omnes alios imperatores esse,
superior to, Liv. 35, 14:necessitas ante rationem est,
necessity knows no law, Curt. 7, 7, 10.—Hence very freq. (but mostly poet. and post-class.),Ante alios, ante omnes, ante ceteros, etc., before others, before all, etc., to designate a comparative relation;b.also sometimes, for the sake of emphasis, with comparatives and superlatives: tibi, Neptune, ante alios deos gratias ago,
Plaut. Trin. 4, 1, 5; so Ov. M. 10, 120:scito illum ante omnīs minumi mortalem preti,
Plaut. As. 5, 2, 8:tua ante omnes experientia,
Tac. A. 2, 76; 1, 27; Liv. 1, 9:Junoni ante omnīs candentis vaccae media inter cornua (pateram) fundit,
Verg. A. 4, 59:Ipse est ante omnes,
Vulg. Col. 1, 17:O felix una ante alias Priameïa virgo,
Verg. A. 3, 321:ante omnes furor est insignis equarum,
id. G. 3, 266:scelere ante alios immanior omnīs,
id. A. 1, 347; Liv. 5, 42:ante alios pulcherrimus omnīs Turnus,
Verg. A. 7, 55; so Nep. Att. 3, 3; Liv. 1, 15; cf. Rudd. II. p. 82; II. p. 101; II. p. 305.—Ante omnia.(α).Before all things, first of all:(β).alvus ante omnia ducitur,
Cels. 7, 30:oportet autem ante omnia os nudare,
id. 8, 2:Ante omnia instituit, ut etc.,
Suet. Ner. 32; id. Calig. 21:Ante omnia autem, fratres, etc.,
Vulg. Jac. 5, 12; ib. 1 Petr. 4, 8.—Comparatively, above all, especially, chiefty:(γ).publica maestitia eo ante omnia insignis, quia matronae annum, ut parentem, eum luxerunt,
Liv. 2, 7; 7, 4:quae natura multis et ante omnia ursis,
Plin. 8, 35, 53, § 125:dulces ante omnia Musae,
the Muses pleasing above all things, Verg. G. 2, 475; id. E. 2, 72:deformem et taetrum ante omnia vultum,
Juv. 10, 191.—In entering upon the discussion of several particulars, or in adducing arguments, first of all, in the first place (similar to ac primum quidem, kai prôton men oun; cf. Spald. ad Quint. 4, 2, 4):B.ante omnia quid sit rhetorice,
Quint. 2, 15, 1:ante omnia igitur imitatio per se ipsa non sufficit,
id. 10, 2, 4; so id. 1, 2, 9; 4, 2, 40; 4, 2, 52; 5, 13, 6; 9, 1, 23.—Of time.1.Before: ANTE MERIDIEM CAVSAM CONICITO, Fragm. XII. Tab. ap. Auct. ad Her. 2, 13; cf.a.Dirks. Transl. 177 sq.: ante lucem a portu me praemisisti domum,
Plaut. Am. 2, 1, 55; so Cic. de Or. 2, 64, 259; id. Inv. 2, 4, 15; Suet. Galb. 22; Vulg. Luc. 24, 22:ante diem caupo sciet,
Juv. 9, 108:ante brumam,
Ter. Phorm. 4, 4, 28:ante noctem,
Hor. S. 1, 4, 51:pereundum erit ante lucernas,
Juv. 10, 339:ante haec omnia,
Vulg. Luc. 21, 12.— The designation of time is often expressed paraphrastically.By a person who lived at the time:b.jam ante Socratem,
before the time of, Cic. Ac. 1, 12, 44:qui honos togato habitus ante me est nemini,
before me, before my time, id. Cat. 4, 3:ante Jovem nulli subigebant arva coloni,
Verg. G. 1, 125:vixere fortes ante Agamemnona Multi,
Hor. C. 4, 9, 25:ante Helenam,
id. S. 1, 3, 107:ante se,
Tac. H. 1, 50:quod ante eum nemo,
Suet. Caes. 26 al. —By other objects pertaining to a particular time: ante hoc factum, Plaut. Mil. 4, 8, 64:2.ante has meas litteras,
i. e. before the receipt of this letter, Cic. Fam. 13, 17:per hunc castissimum ante regiam injuriam sanguinem juro,
Liv. 1, 59:ante mare et terras, et quod tegit omnia, caelum,
Ov. M. 1, 5:ante sidus fervidum,
Hor. Epod. 1, 27:ante cibum,
id. S. 1, 10, 61, and Juv. 6, 428:Hoc discunt omnes ante alpha et beta,
before their A B C, id. 14, 209:cur ante tubam tremor occupat artus?
Verg. A. 11, 424:Tecum prius ergo voluta Haec ante tubas,
Juv. 1, 169.—Also by the designation of the office of a person:ante aedilitatem meam,
Cic. Att. 12, 17:ante sceptrum Dictaei regis,
Verg. G. 2, 536:ante imperium ducis,
Flor. 4, 2, 66:relictis multis filiis et in regno et ante regnum susceptis,
Just. 2, 10.—And by the designation of office in app. to the person:mortuus est ante istum praetorem,
Cic. Verr. 1, 45, 115:docuerant fabulas ante hos consules,
id. Brut. 18, 73:cum ante illum imperatorem clipeis uterentur,
Nep. Iphicr. 1, 3:quos ante se imperatorem nemo ausus sit aspicere,
id. Epam. 8, 3.—A part. perf. or fut. pass. is freq. added to such substantives for the sake of explanation:ante hanc urbem conditam,
before the founding of this city, Cic. Tusc. 5, 3, 7 (opp. post urbem conditam):non multo ante urbem captam,
id. Div. 1, 45:ante Epaminondam natum,
Nep. Epam. 10, 4:ante te cognitum multis orantibus opem tuli,
Sall. J. 110, 2:ante decemviros creatos,
Liv. 3, 53 al. —Hence particular phrases.a.Ante tempus,(α).Before the right time:(β).ante tempus excitatis suis,
Liv. 31, 36.—Before the appointed, proper, or lawful time:b.factus est consul bis, primum ante tempus,
Cic. Lael. 3:honores et ante tempus et quosdam novi generis cepit,
Suet. Aug. 26:venisti ante tempus torquere nos?
Vulg. Matt. 8, 29 (cf. annus, II. D.).—Ante diem, poet.,(α).Before the time:(β).Caesaribus virtus contigit ante diem,
Ov. A. A. 1, 184:ante diem vultu gressuque superbo Vicerat aequales,
Stat. S. 2, 1, 108.—Before the time destined by fate:c.filius ante diem patrios inquirit in annos,
Ov. M. 1, 148:hic dolor ante diem Pandiona misit ad umbras,
id. ib. 6, 675; id. A. A. 3, 739:sed misera ante diem subitoque accensa furore, etc.,
Verg. A. 4, 697 (cf. Soph. Antig. 461: ei de tou chronou prosthen thanoumai). —Ante hunc diem, with a negative:3.istunc hominem numquam audivi ante hunc diem,
never before this day, never until now, Plaut. Ep. 3, 4, 60; 4, 2, 7:neque umquam ante hunc diem,
Ter. Hec. 4, 4, 19; 5, 4, 23:Novum crimen et ante hunc diem inauditum ad te Q. Tubero detulit,
Cic. Lig. 1, 1 (cf. Plaut. Trin. 5, 2, 17: neque eum ante usquam conspexi prius). —Ante diem (abbrev. a. d.) with an ordinal number gives the date, not of the foregoing, but of the present day; e. g. ante diem quintum (a. d. V.) Kalendas Apriles, the fifth day before the calends of April. Orig. the ante belonged to Kalendas, and they said either, ante die quinto Kalendas (i. e. die quinto ante Kalendas), or ante diem quintum Kalendas; the latter phraseology became the prevailing one, and ante diem, being considered as one word, the prepp. in and ex could be prefixed; cf. Manut. ad Cic. Fam. 3, 12; Duker ad Liv. 27, 23; Rudd. II. p. 291; Madv. Gr. Suppl. I.; Drak. ad Liv. 45, 2, 12: me ante diem XIII. Kalendas Januarias principem revocandae libertatis fuisse, the thirteenth before the calends of January, i. e. the 20 th of Dec., Cic. Phil. 14, 7, 20: ante diem XII. Kalendas Novembres, the 21 st of Oct.: ante diem VI. Kalendas Novembres, the 27 th of Oct., id. Cat. 1, 3: ante diem VIII. Kalendas Decembres, the 24 th of Nov., id. Phil. 3, 8: a. d. IV. Id. Mart. (ante diem quartum Idus Martias), i. e. the 12 th of March, Liv. 40, 59: ante diem III. Non. Jan. M. Cicero natus est, i. e. on the 3 d of Jan., Gell. 15, 28 al.:4.in ante diem quartum Kal. Dec. distulit,
Cic. Phil. 3, 8: caedem te optimatium contulisse in ante diem V. Kal. Nov., to the 28 th of Oct., id. Cat. 1, 3:ex ante diem VII. Id. Febr.,
Varr. R. R. 1, 28, 1: nuntii venerant ex ante diem Non. Jun. usque ad prid. Kal. Sept., from the 3 d of June, Cic. Att. 3, 17:supplicatio indicta est ante diem V. Id. Oct. cum eo die in quinque dies,
Liv. 45, 2, 12.—Sometimes to designate the whole time until the passing moment:5.ante id tempus et mari et terrā duces erant Lace daemonii,
Nep. Arist. 2, 3:qui honos huic uni ante id tempus contigit,
id. Timoth. 2, 3:invictus ante eam diem fuerat,
Curt. 5, 3, 22.—Ante annos, before the destined time:6.Ante suos annos occidit,
Ov. Am. 2, 2, 46:Ante annos animumque gerens curamque virilem,
beyond his years, Verg. A. 9, 311 (cf.:suos annos praeterire,
Sil. 4, 428; and:annos transcendere factis,
id. 2, 348). —Ante hoc, for antea, antehac, belongs to the later Latin:II.ante hoc incognita,
Luc. 6, 116:ante hoc domūs pars videntur,
Tac. G. 13.Adv., of space and time (the latter most freq.).A.Of space, before, in front, forwards: post me erat Aegina, ante Megara, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 9:B.fluvius ab tergo, ante circaque velut ripa praeceps oram ejus omnem cingebat,
Liv. 27, 18; 22, 5:coronatus stabit et ante calix,
Tib. 2, 5, 98:plena oculis et ante et retro,
Vulg. Apoc. 4, 6.—Of motion (cf. supra, I. A. 1.):si aut manibus ingrediatur quis aut non ante, sed retro,
Cic. Fin. 5, 12, 35:pallida Tisiphone morbos agit ante metumque,
Verg. G. 3, 552.—1.. Of time, before, previously (always in reference to another past time, while ante as prep. is used in reference to the present).a.With verbs:b.nonne oportuit Praescīsse me ante,
Ter. And. 1, 5, 4:id te oro, ut ante eamus,
id. ib. 3, 3, 24;very freq. in Cic.: quod utinam illi ante accidisset,
Cic. Phil. 11, 14:quae ante acta sunt,
id. Verr. 1, 109:sicut ante fecimus,
Vulg. Jos. 8, 5; ib. Jud. 16, 20:fructus omnis ante actae vitae,
Cic. Marcell. 3; so Ov. M. 12, 115, and Tac. A. 6, 16:apud vos ante feci mentionem,
Cic. Agr. 3, 4:faciam hoc non novum, sed ab eis ante factum,
id. Verr. 1, 55; Verg. E. 9, 63; Juv. 3, 243; 15, 320:illud de quo ante dixi,
Cic. Sex. Rosc. 116:quos ante dixi,
id. Off. 2, 14, 50:ut ante dixi,
id. Imp. Pomp. 16; id. Mil. 45:quem ad modum ante dixi,
id. Sex. Rosc. 91:additis, quae ante deliquerant,
Tac. A. 6, 9:filium ante sublatum brevi amisit,
id. Agr. 6; id. G. 10; id. A. 11, 7; id. H. 2, 43.—And often accomp. by jam:acceperam jam ante Caesaris litteras, ut etc.,
Cic. Phil. 2, 49; id. Marcell. 12; id. Verr. 2, 23.—Rarely accomp. by saepe.:ut saepe ante fecerant,
Cic. Balb. 40; id. Rab. Post. 13.—Rarely with adjj.:c.non filius ante pudicus,
Juv. 3, 111:quos acciverat, incertum, experiens an et ante gnavos,
Tac. A. 14, 7.—Often with substt. in the abl. or acc. for a more accurate designation of time (cf. also abhinc with the abl. and acc.; in these cases ante was considered by the ancient critics as a prep., which could also govern the abl.; cf. Charis. p. 209 P.; Serv. ad Verg. E. 1, 30. The position of ante is sometimes before and sometimes after the subst., and sometimes between the numeral and the subst.):d.illos septem et multis ante saeculis Lycurgum accepimus fuisse sapientes,
Cic. Tusc. 5, 3, 7:etsi perpaucis ante diebus (i. e. before the departure of Theophilus, of whom mention is afterwards made) dederam Q. Mucio litteras ad te,
id. Fam. 4, 9:paucis diebus ante,
id. Phil. 2, 40:viginti annis ante,
id. Lael. 12, 42:voverat eam annis undecim ante,
Liv. 40, 52, 4 (cf. id. 40, 51:quae bello Ligustico ante annis octo vovisset): optimum erit ante annum scrobes facere,
a year before, Col. 4, 2; Plin. Ep. 8, 23, 7:Tyron urbem ante annum Trojanae cladis condiderunt,
a year before the fall of Troy, Just. 18, 3, 5:ante quadriennium amissus es,
four years previously, Tac. Agr. 45:aliquot ante annos,
Suet. Caes. 12; v. id. ib. 81 al.—With the advv. multo, paulo, aliquanto, tanto, quanto, and rarely permultum:2.multo ante prospexi tempestatem futuram,
Cic. Fam. 4, 3, 3:haud multo ante adventum,
Tac. Agr. 18.—And in the order ante multo:ante multo a te didicerimus,
Cic. Sen. 2, 6:Venisti paulo ante in senatum,
id. Cat. 1, 7, 16; id. Marcell. 7; id. Mil. 7; Tac. G. 41; id. H. 3, 68; Suet. Caes. 21; Vulg. Sap. 15, 8; ib. 2 Macc. 3, 30;6, 29 et saep.—And in the order ante paulo: quae ante paulo perbreviter attigi,
Cic. Rep. 2, 4:profectus est aliquanto ante furorem Catilinae,
id. Sull. 20, 56 bis; id. Verr. 1, 149.—And in the order ante aliquanto: ante aliquanto quam tu natus es, Cic. Fam. [p. 129] 10, 4; id. Vatin. 25; id. Verr. 2, 46:tanto ante praedixeras,
id. Phil. 2, 33:quod si Cleomenes non tanto ante fugisset,
id. Verr. 2, 5, 34; 5, 78, 89; id. Cat. 3, 17; id. de Or. 1, 7, 26; so Quint. 2, 4, 28:quanto ante providerit,
Cic. Sest. 8:permultum ante certior factus eram litteris,
id. Fam. 3, 11; cf. Prisc. p. 1191 P.—Followed by quam (written also as one word, antequam; the form prius quam was more freq. in archaic Latin), sooner than; before.a.With ind. pres.:b.ante quam doceo id factum non esse, libet mihi,
Cic. Quinct. 48:ante quam ad sententiam redeo, de me pauca dicam,
id. Cat. 4, 20; id. Mil. 7; id. Deiot. 7; id. Clu. 6.—With ind. perf.:c.memini Catonem anno ante quam est mortuus mecum disserere,
Cic. Lael. 3, 11:anno ipso ante quam natus est Ennius,
id. Brut. 18, 72:ante aliquanto quam tu natus es,
id. Fam. 10, 3:neque ante dimisit eum quam fidem dedit,
Liv. 39, 10:ante quam ille est factus inimicus,
Cic. Phil. 12, 9.—Rarely with fut. perf.:d.ante provinciam sibi decretam audiet quam potuerit tempus ei rei datum suspicari,
Cic. Phil. 11, 24:neque defatigabor ante quam... percepero,
id. de Or. 3, 36, 145.—With subj. pres.:e.ante quam veniat in Pontum, litteras ad Cn. Pompeium mittet,
Cic. Agr. 2, 53:hac lege ante omnia veniunt, quam gleba una ematur,
id. ib. 2, 71; id. Sest. 15; id. Phil. 1, 1; Verg. E. 1, 60 sqq.; Vulg. Gen. 11, 4; ib. 4 Reg. 2, 9; ib. Matt. 6, 8.—With subj. imperf.:f.Romae et ad urbem, ante quam proficisceretur, quaerere coepit,
Cic. Verr. 2, 167:qui (sol) ante quam se abderet, fugientem vidit Antonium,
id. Phil. 14, 27; 8, 1; id. Verr. 4, 147; Vulg. Gen. 2, 5; 13, 10; ib. Matt. 1, 18; ib. Joan. 8, 58.—With subj. perf.:g.ante vero quam sit ea res adlata, laetitiā frui satis est,
Cic. Phil. 14, 1:domesticum malum opprimit ante quam prospicere potueris,
id. Verr. 1, 39; id. Sull. 44; id. Planc. 40:nec ante vincere desierint quam Rubro mari inclusis quod vincerent defuerit,
Liv. 42, 52:nec ante (barbam capillumque) dempserit quam vindicāsset,
Suet. Caes. 67.—With subj. pluperf.:h.se ante quam eam uxorem duxisset domum, sperāsse etc.,
Ter. Hec. 1, 2, 71:qui ante quam de meo adventu audire potuissent, in Macedoniam perrexi,
Cic. Planc. 98:ut consul ante fieret, quam ullum alium magistratum capere licuisset,
id. Imp. Pomp. 62; id. Quinct. 9; id. Verr. 2, 55; 2, 171.—With inf.:i.dici vix potest quam multa sint quae respondeatis ante fieri oportere, quam ad hanc rationem devenire,
Cic. Quinct. 54.—With part.:3.armati nullum ante finem pugnae quam morientes fecerunt,
Liv. 21, 15, 4 (on the use of these different constructions, v. Roby, §§ 1671, 1462, 1672 etc.; Draeger, Hist. Synt. II. pp. 589 sqq.;and esp. Fischer, Gr. § 621). —In the poets sometimes with quam before ante: Respice item quam nil ad nos anteacta vetustas Temporis aeterni fuerit, quam nascimur ante,
Lucr. 3, 972:Non ego signatis quicquam mandare tabellis, Ne legat id nemo quam meus ante, velim,
Tib. 4, 7, 8; Mart. 9, 36, 6.—Also in the poets sometimes pleon. ante—prius—quam:sed mihi vel tellus optem prius ima dehiscat Ante, pudor, quam te violo aut tua jura resolvo,
Verg. A. 4, 24; so,prius—quam— ante: Aut prius infecto deposcit praemia cursu, Septima quam metam triverit ante rota?
Prop. 3, 20, 25.—For the designation of order, foll. by tum, deinde, etc., first, in the first place (only in later Lat. for the class. primum):4.ut ante caput, deinde reliqua pars auferatur,
Cels. 7, 29:et ante dicam de his, quae, etc.: tum, etc.,
id. 5, 26:ante tonderi... deinde... tum, etc.,
id. 6, 6, 8; so Plin. 34, 13, 34, § 131 dub.—Very rarely used as adj. (in imitation of the Greek):III.neque enim ignari sumus ante malorum,
earlier, previous ills, Verg. A. 1, 198 (cf. tôn paros kakôn, Soph. O. T. 1423):ille elegit, qui recipit ante meliorem,
Quint. Decl. 1, 14; cf. Liv. 24, 82, 5 (on this use of the adv., v. Kritz ad Sall. J. 76, 5).In composition.A. B. C. D.In designations of time only with adjj. and advv.: antelucanus, antemeridianus, antehac, antelucio.With verbs, ante is more correctly written separately: ante actus, ante factus, ante gestus, ante paro, etc., although editions differ in this respect. V. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 361-390, and pp. 394-402. -
13 anti
antĕ (old form anti, whence antidea, antideo, antidhac; v. antea, anteeo, and antehac) [Gr. anti, over against, facing, anta, antên; Sanscr. anti = over against; Germ. ant- in Ant-wort = Goth. anda-vaurdi, an answer, anda-nahti, the night before], prep. and adv. (acc. to Max. Victor. p. 1953, as prep. with the grave accent; as adv. with the acute on the last syl.).I.Prep. with acc., before (syn.: prae, pro).A.In space, or trop. in regard to estimation, judgment, or rank (usu. only of objects at rest. while prae is used of those in motion; cf. Herz. ad Caes. B. G. 1, 21; v. exceptions infra).1.In space:2.quem ante aedīs video,
Plaut. Am. 1, 1, 136:ante ostium Me audivit stare,
Ter. And. 3, 1, 16; so Vulg. Lev. 1, 5:Ornatas paulo ante fores,
Juv. 6, 227; so Vulg. Num. 3, 26:ante meum limen,
Juv. 11, 190:ante suum fundum,
Cic. Mil. 10:ut ante suos hortulos postridie piscarentur,
id. Off. 3, 14, 58:ante sepulcrales infelix adstitit aras,
Ov. M. 8, 480; so Verg. A. 1, 344; 3, 545; Juv. 10, 268:ante altaria,
id. 8, 155; so Vulg. Deut. 26, 4; ib. Matt. 5, 24. —Of persons:ante hosce deos erant arulae,
Cic. Verr. 2, 4, 3:quīs ante ora patrum contigit oppetere,
Verg. A. 1, 95; id. G. 4, 477:ipsius unam (navem) ante oculos pontus in puppim ferit,
id. A. 1, 114; 2, 531; 2, 773:ante se statuit funditores,
Liv. 42, 58:Flos Asiae ante ipsum,
Juv. 5, 56; Vulg. Matt. 17, 2:si luditur alea pernox Ante Numantinos,
Juv. 8, 11.— Trop.:ante oculos collocata,
Cic. de Or. 1, 43, 192:ante oculos errat domus,
Ov. Tr. 3, 4, 57: [p. 128] causam ante eum diceret, before him as judge, Cic. Verr. 1, 3, 9:donec stet ante judicium,
Vulg. Josh. 20, 6; ib. Marc. 13, 9.—And in eccl. Lat., after the Heb. and Hel. Gr., before, in the sight of, in the judgment of:ante Dominum vilior fiam,
Vulg. 2 Reg. 6, 21 sq.:non te justifices ante Deum,
ib. Eccli. 7, 5:justi ambo ante Deum,
ib. Luc. 1, 6;and fully: fecit Asa rectum ante conspectum Domini,
ib. 3 Reg. 15, 11; ib. Apoc. 12, 10.—Hence, homines ante pedes (in later Lat.), servants; cf. the annotators upon Juv. 7, 143.—With verbs of motion:ante me ito,
Plaut. As. 3, 3, 70:equitatum omnem ante se mittit,
Caes. B. G. 1, 21:ante ceteras cohortes extra aciem procurrere,
id. B. C. 1, 55:praecurrit ante omnes,
id. ib. 2, 34; so Nep. Dat. 3, 2; Liv. 7, 41; 45, 40 al.; Vulg. Lev. 27, 11; ib. 1 Reg. 12, 2.—Trop. of preference in judgment, or regulations in respect to rank, before (this is properly the signification of prae, q. v.; hence more rare than that, and never used by Cic.): quem ante me diligo, before myself, more than myself, Balbus ap. Cic. Att. 8, 15.—So ante aliquem esse, to surpass, excel any one:a.facundiā Graecos, gloriā belli Gallos ante Romanos fuisse,
Sall. C. 53, 3, ubi v. Corte and Kritz:tum me vero et ante Alexandrum et ante Pyrrhum et ante omnes alios imperatores esse,
superior to, Liv. 35, 14:necessitas ante rationem est,
necessity knows no law, Curt. 7, 7, 10.—Hence very freq. (but mostly poet. and post-class.),Ante alios, ante omnes, ante ceteros, etc., before others, before all, etc., to designate a comparative relation;b.also sometimes, for the sake of emphasis, with comparatives and superlatives: tibi, Neptune, ante alios deos gratias ago,
Plaut. Trin. 4, 1, 5; so Ov. M. 10, 120:scito illum ante omnīs minumi mortalem preti,
Plaut. As. 5, 2, 8:tua ante omnes experientia,
Tac. A. 2, 76; 1, 27; Liv. 1, 9:Junoni ante omnīs candentis vaccae media inter cornua (pateram) fundit,
Verg. A. 4, 59:Ipse est ante omnes,
Vulg. Col. 1, 17:O felix una ante alias Priameïa virgo,
Verg. A. 3, 321:ante omnes furor est insignis equarum,
id. G. 3, 266:scelere ante alios immanior omnīs,
id. A. 1, 347; Liv. 5, 42:ante alios pulcherrimus omnīs Turnus,
Verg. A. 7, 55; so Nep. Att. 3, 3; Liv. 1, 15; cf. Rudd. II. p. 82; II. p. 101; II. p. 305.—Ante omnia.(α).Before all things, first of all:(β).alvus ante omnia ducitur,
Cels. 7, 30:oportet autem ante omnia os nudare,
id. 8, 2:Ante omnia instituit, ut etc.,
Suet. Ner. 32; id. Calig. 21:Ante omnia autem, fratres, etc.,
Vulg. Jac. 5, 12; ib. 1 Petr. 4, 8.—Comparatively, above all, especially, chiefty:(γ).publica maestitia eo ante omnia insignis, quia matronae annum, ut parentem, eum luxerunt,
Liv. 2, 7; 7, 4:quae natura multis et ante omnia ursis,
Plin. 8, 35, 53, § 125:dulces ante omnia Musae,
the Muses pleasing above all things, Verg. G. 2, 475; id. E. 2, 72:deformem et taetrum ante omnia vultum,
Juv. 10, 191.—In entering upon the discussion of several particulars, or in adducing arguments, first of all, in the first place (similar to ac primum quidem, kai prôton men oun; cf. Spald. ad Quint. 4, 2, 4):B.ante omnia quid sit rhetorice,
Quint. 2, 15, 1:ante omnia igitur imitatio per se ipsa non sufficit,
id. 10, 2, 4; so id. 1, 2, 9; 4, 2, 40; 4, 2, 52; 5, 13, 6; 9, 1, 23.—Of time.1.Before: ANTE MERIDIEM CAVSAM CONICITO, Fragm. XII. Tab. ap. Auct. ad Her. 2, 13; cf.a.Dirks. Transl. 177 sq.: ante lucem a portu me praemisisti domum,
Plaut. Am. 2, 1, 55; so Cic. de Or. 2, 64, 259; id. Inv. 2, 4, 15; Suet. Galb. 22; Vulg. Luc. 24, 22:ante diem caupo sciet,
Juv. 9, 108:ante brumam,
Ter. Phorm. 4, 4, 28:ante noctem,
Hor. S. 1, 4, 51:pereundum erit ante lucernas,
Juv. 10, 339:ante haec omnia,
Vulg. Luc. 21, 12.— The designation of time is often expressed paraphrastically.By a person who lived at the time:b.jam ante Socratem,
before the time of, Cic. Ac. 1, 12, 44:qui honos togato habitus ante me est nemini,
before me, before my time, id. Cat. 4, 3:ante Jovem nulli subigebant arva coloni,
Verg. G. 1, 125:vixere fortes ante Agamemnona Multi,
Hor. C. 4, 9, 25:ante Helenam,
id. S. 1, 3, 107:ante se,
Tac. H. 1, 50:quod ante eum nemo,
Suet. Caes. 26 al. —By other objects pertaining to a particular time: ante hoc factum, Plaut. Mil. 4, 8, 64:2.ante has meas litteras,
i. e. before the receipt of this letter, Cic. Fam. 13, 17:per hunc castissimum ante regiam injuriam sanguinem juro,
Liv. 1, 59:ante mare et terras, et quod tegit omnia, caelum,
Ov. M. 1, 5:ante sidus fervidum,
Hor. Epod. 1, 27:ante cibum,
id. S. 1, 10, 61, and Juv. 6, 428:Hoc discunt omnes ante alpha et beta,
before their A B C, id. 14, 209:cur ante tubam tremor occupat artus?
Verg. A. 11, 424:Tecum prius ergo voluta Haec ante tubas,
Juv. 1, 169.—Also by the designation of the office of a person:ante aedilitatem meam,
Cic. Att. 12, 17:ante sceptrum Dictaei regis,
Verg. G. 2, 536:ante imperium ducis,
Flor. 4, 2, 66:relictis multis filiis et in regno et ante regnum susceptis,
Just. 2, 10.—And by the designation of office in app. to the person:mortuus est ante istum praetorem,
Cic. Verr. 1, 45, 115:docuerant fabulas ante hos consules,
id. Brut. 18, 73:cum ante illum imperatorem clipeis uterentur,
Nep. Iphicr. 1, 3:quos ante se imperatorem nemo ausus sit aspicere,
id. Epam. 8, 3.—A part. perf. or fut. pass. is freq. added to such substantives for the sake of explanation:ante hanc urbem conditam,
before the founding of this city, Cic. Tusc. 5, 3, 7 (opp. post urbem conditam):non multo ante urbem captam,
id. Div. 1, 45:ante Epaminondam natum,
Nep. Epam. 10, 4:ante te cognitum multis orantibus opem tuli,
Sall. J. 110, 2:ante decemviros creatos,
Liv. 3, 53 al. —Hence particular phrases.a.Ante tempus,(α).Before the right time:(β).ante tempus excitatis suis,
Liv. 31, 36.—Before the appointed, proper, or lawful time:b.factus est consul bis, primum ante tempus,
Cic. Lael. 3:honores et ante tempus et quosdam novi generis cepit,
Suet. Aug. 26:venisti ante tempus torquere nos?
Vulg. Matt. 8, 29 (cf. annus, II. D.).—Ante diem, poet.,(α).Before the time:(β).Caesaribus virtus contigit ante diem,
Ov. A. A. 1, 184:ante diem vultu gressuque superbo Vicerat aequales,
Stat. S. 2, 1, 108.—Before the time destined by fate:c.filius ante diem patrios inquirit in annos,
Ov. M. 1, 148:hic dolor ante diem Pandiona misit ad umbras,
id. ib. 6, 675; id. A. A. 3, 739:sed misera ante diem subitoque accensa furore, etc.,
Verg. A. 4, 697 (cf. Soph. Antig. 461: ei de tou chronou prosthen thanoumai). —Ante hunc diem, with a negative:3.istunc hominem numquam audivi ante hunc diem,
never before this day, never until now, Plaut. Ep. 3, 4, 60; 4, 2, 7:neque umquam ante hunc diem,
Ter. Hec. 4, 4, 19; 5, 4, 23:Novum crimen et ante hunc diem inauditum ad te Q. Tubero detulit,
Cic. Lig. 1, 1 (cf. Plaut. Trin. 5, 2, 17: neque eum ante usquam conspexi prius). —Ante diem (abbrev. a. d.) with an ordinal number gives the date, not of the foregoing, but of the present day; e. g. ante diem quintum (a. d. V.) Kalendas Apriles, the fifth day before the calends of April. Orig. the ante belonged to Kalendas, and they said either, ante die quinto Kalendas (i. e. die quinto ante Kalendas), or ante diem quintum Kalendas; the latter phraseology became the prevailing one, and ante diem, being considered as one word, the prepp. in and ex could be prefixed; cf. Manut. ad Cic. Fam. 3, 12; Duker ad Liv. 27, 23; Rudd. II. p. 291; Madv. Gr. Suppl. I.; Drak. ad Liv. 45, 2, 12: me ante diem XIII. Kalendas Januarias principem revocandae libertatis fuisse, the thirteenth before the calends of January, i. e. the 20 th of Dec., Cic. Phil. 14, 7, 20: ante diem XII. Kalendas Novembres, the 21 st of Oct.: ante diem VI. Kalendas Novembres, the 27 th of Oct., id. Cat. 1, 3: ante diem VIII. Kalendas Decembres, the 24 th of Nov., id. Phil. 3, 8: a. d. IV. Id. Mart. (ante diem quartum Idus Martias), i. e. the 12 th of March, Liv. 40, 59: ante diem III. Non. Jan. M. Cicero natus est, i. e. on the 3 d of Jan., Gell. 15, 28 al.:4.in ante diem quartum Kal. Dec. distulit,
Cic. Phil. 3, 8: caedem te optimatium contulisse in ante diem V. Kal. Nov., to the 28 th of Oct., id. Cat. 1, 3:ex ante diem VII. Id. Febr.,
Varr. R. R. 1, 28, 1: nuntii venerant ex ante diem Non. Jun. usque ad prid. Kal. Sept., from the 3 d of June, Cic. Att. 3, 17:supplicatio indicta est ante diem V. Id. Oct. cum eo die in quinque dies,
Liv. 45, 2, 12.—Sometimes to designate the whole time until the passing moment:5.ante id tempus et mari et terrā duces erant Lace daemonii,
Nep. Arist. 2, 3:qui honos huic uni ante id tempus contigit,
id. Timoth. 2, 3:invictus ante eam diem fuerat,
Curt. 5, 3, 22.—Ante annos, before the destined time:6.Ante suos annos occidit,
Ov. Am. 2, 2, 46:Ante annos animumque gerens curamque virilem,
beyond his years, Verg. A. 9, 311 (cf.:suos annos praeterire,
Sil. 4, 428; and:annos transcendere factis,
id. 2, 348). —Ante hoc, for antea, antehac, belongs to the later Latin:II.ante hoc incognita,
Luc. 6, 116:ante hoc domūs pars videntur,
Tac. G. 13.Adv., of space and time (the latter most freq.).A.Of space, before, in front, forwards: post me erat Aegina, ante Megara, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 9:B.fluvius ab tergo, ante circaque velut ripa praeceps oram ejus omnem cingebat,
Liv. 27, 18; 22, 5:coronatus stabit et ante calix,
Tib. 2, 5, 98:plena oculis et ante et retro,
Vulg. Apoc. 4, 6.—Of motion (cf. supra, I. A. 1.):si aut manibus ingrediatur quis aut non ante, sed retro,
Cic. Fin. 5, 12, 35:pallida Tisiphone morbos agit ante metumque,
Verg. G. 3, 552.—1.. Of time, before, previously (always in reference to another past time, while ante as prep. is used in reference to the present).a.With verbs:b.nonne oportuit Praescīsse me ante,
Ter. And. 1, 5, 4:id te oro, ut ante eamus,
id. ib. 3, 3, 24;very freq. in Cic.: quod utinam illi ante accidisset,
Cic. Phil. 11, 14:quae ante acta sunt,
id. Verr. 1, 109:sicut ante fecimus,
Vulg. Jos. 8, 5; ib. Jud. 16, 20:fructus omnis ante actae vitae,
Cic. Marcell. 3; so Ov. M. 12, 115, and Tac. A. 6, 16:apud vos ante feci mentionem,
Cic. Agr. 3, 4:faciam hoc non novum, sed ab eis ante factum,
id. Verr. 1, 55; Verg. E. 9, 63; Juv. 3, 243; 15, 320:illud de quo ante dixi,
Cic. Sex. Rosc. 116:quos ante dixi,
id. Off. 2, 14, 50:ut ante dixi,
id. Imp. Pomp. 16; id. Mil. 45:quem ad modum ante dixi,
id. Sex. Rosc. 91:additis, quae ante deliquerant,
Tac. A. 6, 9:filium ante sublatum brevi amisit,
id. Agr. 6; id. G. 10; id. A. 11, 7; id. H. 2, 43.—And often accomp. by jam:acceperam jam ante Caesaris litteras, ut etc.,
Cic. Phil. 2, 49; id. Marcell. 12; id. Verr. 2, 23.—Rarely accomp. by saepe.:ut saepe ante fecerant,
Cic. Balb. 40; id. Rab. Post. 13.—Rarely with adjj.:c.non filius ante pudicus,
Juv. 3, 111:quos acciverat, incertum, experiens an et ante gnavos,
Tac. A. 14, 7.—Often with substt. in the abl. or acc. for a more accurate designation of time (cf. also abhinc with the abl. and acc.; in these cases ante was considered by the ancient critics as a prep., which could also govern the abl.; cf. Charis. p. 209 P.; Serv. ad Verg. E. 1, 30. The position of ante is sometimes before and sometimes after the subst., and sometimes between the numeral and the subst.):d.illos septem et multis ante saeculis Lycurgum accepimus fuisse sapientes,
Cic. Tusc. 5, 3, 7:etsi perpaucis ante diebus (i. e. before the departure of Theophilus, of whom mention is afterwards made) dederam Q. Mucio litteras ad te,
id. Fam. 4, 9:paucis diebus ante,
id. Phil. 2, 40:viginti annis ante,
id. Lael. 12, 42:voverat eam annis undecim ante,
Liv. 40, 52, 4 (cf. id. 40, 51:quae bello Ligustico ante annis octo vovisset): optimum erit ante annum scrobes facere,
a year before, Col. 4, 2; Plin. Ep. 8, 23, 7:Tyron urbem ante annum Trojanae cladis condiderunt,
a year before the fall of Troy, Just. 18, 3, 5:ante quadriennium amissus es,
four years previously, Tac. Agr. 45:aliquot ante annos,
Suet. Caes. 12; v. id. ib. 81 al.—With the advv. multo, paulo, aliquanto, tanto, quanto, and rarely permultum:2.multo ante prospexi tempestatem futuram,
Cic. Fam. 4, 3, 3:haud multo ante adventum,
Tac. Agr. 18.—And in the order ante multo:ante multo a te didicerimus,
Cic. Sen. 2, 6:Venisti paulo ante in senatum,
id. Cat. 1, 7, 16; id. Marcell. 7; id. Mil. 7; Tac. G. 41; id. H. 3, 68; Suet. Caes. 21; Vulg. Sap. 15, 8; ib. 2 Macc. 3, 30;6, 29 et saep.—And in the order ante paulo: quae ante paulo perbreviter attigi,
Cic. Rep. 2, 4:profectus est aliquanto ante furorem Catilinae,
id. Sull. 20, 56 bis; id. Verr. 1, 149.—And in the order ante aliquanto: ante aliquanto quam tu natus es, Cic. Fam. [p. 129] 10, 4; id. Vatin. 25; id. Verr. 2, 46:tanto ante praedixeras,
id. Phil. 2, 33:quod si Cleomenes non tanto ante fugisset,
id. Verr. 2, 5, 34; 5, 78, 89; id. Cat. 3, 17; id. de Or. 1, 7, 26; so Quint. 2, 4, 28:quanto ante providerit,
Cic. Sest. 8:permultum ante certior factus eram litteris,
id. Fam. 3, 11; cf. Prisc. p. 1191 P.—Followed by quam (written also as one word, antequam; the form prius quam was more freq. in archaic Latin), sooner than; before.a.With ind. pres.:b.ante quam doceo id factum non esse, libet mihi,
Cic. Quinct. 48:ante quam ad sententiam redeo, de me pauca dicam,
id. Cat. 4, 20; id. Mil. 7; id. Deiot. 7; id. Clu. 6.—With ind. perf.:c.memini Catonem anno ante quam est mortuus mecum disserere,
Cic. Lael. 3, 11:anno ipso ante quam natus est Ennius,
id. Brut. 18, 72:ante aliquanto quam tu natus es,
id. Fam. 10, 3:neque ante dimisit eum quam fidem dedit,
Liv. 39, 10:ante quam ille est factus inimicus,
Cic. Phil. 12, 9.—Rarely with fut. perf.:d.ante provinciam sibi decretam audiet quam potuerit tempus ei rei datum suspicari,
Cic. Phil. 11, 24:neque defatigabor ante quam... percepero,
id. de Or. 3, 36, 145.—With subj. pres.:e.ante quam veniat in Pontum, litteras ad Cn. Pompeium mittet,
Cic. Agr. 2, 53:hac lege ante omnia veniunt, quam gleba una ematur,
id. ib. 2, 71; id. Sest. 15; id. Phil. 1, 1; Verg. E. 1, 60 sqq.; Vulg. Gen. 11, 4; ib. 4 Reg. 2, 9; ib. Matt. 6, 8.—With subj. imperf.:f.Romae et ad urbem, ante quam proficisceretur, quaerere coepit,
Cic. Verr. 2, 167:qui (sol) ante quam se abderet, fugientem vidit Antonium,
id. Phil. 14, 27; 8, 1; id. Verr. 4, 147; Vulg. Gen. 2, 5; 13, 10; ib. Matt. 1, 18; ib. Joan. 8, 58.—With subj. perf.:g.ante vero quam sit ea res adlata, laetitiā frui satis est,
Cic. Phil. 14, 1:domesticum malum opprimit ante quam prospicere potueris,
id. Verr. 1, 39; id. Sull. 44; id. Planc. 40:nec ante vincere desierint quam Rubro mari inclusis quod vincerent defuerit,
Liv. 42, 52:nec ante (barbam capillumque) dempserit quam vindicāsset,
Suet. Caes. 67.—With subj. pluperf.:h.se ante quam eam uxorem duxisset domum, sperāsse etc.,
Ter. Hec. 1, 2, 71:qui ante quam de meo adventu audire potuissent, in Macedoniam perrexi,
Cic. Planc. 98:ut consul ante fieret, quam ullum alium magistratum capere licuisset,
id. Imp. Pomp. 62; id. Quinct. 9; id. Verr. 2, 55; 2, 171.—With inf.:i.dici vix potest quam multa sint quae respondeatis ante fieri oportere, quam ad hanc rationem devenire,
Cic. Quinct. 54.—With part.:3.armati nullum ante finem pugnae quam morientes fecerunt,
Liv. 21, 15, 4 (on the use of these different constructions, v. Roby, §§ 1671, 1462, 1672 etc.; Draeger, Hist. Synt. II. pp. 589 sqq.;and esp. Fischer, Gr. § 621). —In the poets sometimes with quam before ante: Respice item quam nil ad nos anteacta vetustas Temporis aeterni fuerit, quam nascimur ante,
Lucr. 3, 972:Non ego signatis quicquam mandare tabellis, Ne legat id nemo quam meus ante, velim,
Tib. 4, 7, 8; Mart. 9, 36, 6.—Also in the poets sometimes pleon. ante—prius—quam:sed mihi vel tellus optem prius ima dehiscat Ante, pudor, quam te violo aut tua jura resolvo,
Verg. A. 4, 24; so,prius—quam— ante: Aut prius infecto deposcit praemia cursu, Septima quam metam triverit ante rota?
Prop. 3, 20, 25.—For the designation of order, foll. by tum, deinde, etc., first, in the first place (only in later Lat. for the class. primum):4.ut ante caput, deinde reliqua pars auferatur,
Cels. 7, 29:et ante dicam de his, quae, etc.: tum, etc.,
id. 5, 26:ante tonderi... deinde... tum, etc.,
id. 6, 6, 8; so Plin. 34, 13, 34, § 131 dub.—Very rarely used as adj. (in imitation of the Greek):III.neque enim ignari sumus ante malorum,
earlier, previous ills, Verg. A. 1, 198 (cf. tôn paros kakôn, Soph. O. T. 1423):ille elegit, qui recipit ante meliorem,
Quint. Decl. 1, 14; cf. Liv. 24, 82, 5 (on this use of the adv., v. Kritz ad Sall. J. 76, 5).In composition.A. B. C. D.In designations of time only with adjj. and advv.: antelucanus, antemeridianus, antehac, antelucio.With verbs, ante is more correctly written separately: ante actus, ante factus, ante gestus, ante paro, etc., although editions differ in this respect. V. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 361-390, and pp. 394-402. -
14 antiqui
antīquus, a, um, adj. [a diff. orthog. for anticus, from ante] (of that which is before in time, while anticus denotes that which is before in space; cf. Vel. Long. p. 2223 P.), that has been or has been done before, old, ancient, former (opp. novus, that has not previously existed, new; while vetus, that has existed a long time, is opp. recens, that has not been long in existence, recent; cf. Manut. ad Cic. Fam. 11, 21; Lind. ad Plaut. Mil. 3, 1, 154, and id. Capt. 1, 2, 29; Doed. Syn. IV. p. 82 sq.).I.Lit.:A.Juppiter Alcumenam rediget in antiquam concordiam conjugis,
to her former harmony with her husband, Plaut. Am. 1, 2, 13:hoc timet, Ne tua duritia antiqua illa etiam adaucta sit,
thy former severity, Ter. Heaut. 3, 1, 26; so id. Hec. 1, 2, 17; Lucr. 2, 900:causam suscepisti antiquiorem memoriā tuā,
Cic. Rab. Perd. 9, 25:tres epistulas tuas accepi: igitur antiquissimae cuique respondeo,
id. Att. 9, 9: antiquior dies in tuis erat adscripta litteris, quam in Caesaris, an earlier or older date, id. ad Q. Fr. 3, 1, 3; Liv. 3, 58:Nilus antiquo sua flumina reddidit alveo,
Ov. M. 1, 423 et saep.— Hence, subst.antīqui, ōrum, m., the ancients, esp. the ancient writers (i. e. those whose age has been long past; while veteres denotes those who have lived and acted for a long time):B.antiquorum auctoritas,
Cic. Am. 4, 13; so Hor. S. 1, 4, 117; 2, 2, 89 et saep.:quod decus antiqui summum bonum esse dixerunt,
Cic. Leg. 1, 21, 55:habemus Scaurum in antiquis,
id. Brut. 30, 116; Hor. Ep. 2, 1, 78 et saep.—And so in gen.:in antiquis est sapientia,
Vulg. Job, 12, 12:sapientia omnium antiquorum,
ib. Eccli. 39, 1:dictum est antiquis,
ib. Matt. 5, 21 al.:facere in antiquum,
to restore a thing to its former condition, to place on its old footing, Liv. 33, 40 dub.—Antiquus and vetus are often conjoined: veterem atque antiquam rem ( old and antiquated) novam ad vos proferam, Plaut. Am. prol. 118; id. Mil. 3, 1, 154; id. Most. 2, 2, 45; id. Poen. 5, 2, 18; id. Pers. 1, 2, 1; id. Trin. 2, 2, 106; Plin. Ep. 3, 6:vetera tantum et antiqua mirari,
Tac. Or. 15:simultas vetus et antiqua,
Juv. 15, 53; so id. 6, 21 al.—an-tīquum, i, n., antiquity, the things of olden times:II.Nec quicquam antiqui Pico, nisi nomina, restat,
Ov. M. 14, 396:novissima et antiqua,
Vulg. Psa. 138, 5:antiqua ne intueamini,
ib. Isa. 43, 18.—Transf.A.Poet., = praeteritus, past, gone by, former:B.vulnus,
Ov. P. 1, 5, 38:vigor,
id. Tr. 5, 12, 32:carcer,
Luc. 6, 721; Val. Fl. 2, 394.—So often in eccl. Lat.:dies antiqui,
Vulg. Deut. 4, 32; ib. Act. 15, 7:anni,
ib. Mal. 3, 4:tempora,
ib. Act. 15, 21.—In comp. and sup., that is before or first in rank or importance, more or most celebrated, famous, preferable, or better (antiquior:C.melior,
Non. p. 425, 32): genere antiquior, Att. ap. Non. p. 426, 3: quanto antiquius quam etc., Lucil. ib.; Varr. ib.: quod honestius, id mihi est antiquius, Cic. Att. 7, 3:antiquior ei fuit laus et gloria quam regnum,
id. Div. 2, 37: antiquiorem mortem turpitudine habere, Auct. ad Her. 3, 3:neque habui quicquam antiquius quam ut, etc.,
Cic. Fam. 11, 5:ne quid existimem antiquius,
id. Phil. 13, 3: neque prius neque antiquius quicquam habuit, quam ut, etc., Vel. 2, 52; Suet. Claud. 11:judiciorum causam antiquissimam se habiturum dixit,
Cic. Q. Fr. 2, 1:navalis apparatus ei antiquissima cura fuit,
id. Att. 10, 8; 12, 5; Liv. 1, 32; cf. id. 9, 31 al.—With the access. idea of simplicity, purity, innocence, of the old fashion, good, simple, honest, etc. (cf. antiquitas, II. A., and our phrase the good old times):D.antiquis est adulescens moribus,
Plaut. Capt. 1, 1, 37; cf. id. Trin. 2, 2, 20:homo antiquā virtute et fide,
Ter. Ad. 3, 3, 88:homines antiqui, qui ex suā naturā ceteros fingerent,
people of the old stamp, Cic. Rosc. Am. 9, 26:vestigia antiqui officii,
id. ib. 10, 27:vide quam sim antiquorum hominum,
id. Att. 9, 15:vir sanctus, antiquus,
Plin. Ep. 2, 9.—With the access. idea of veneration, honor, old, venerable, illustrious: antiquum veteres etiam pro nobili posuere, Paul. ex Fest. p. 22 Müll.:E.terra antiqua potens armis,
Verg. A. 1, 531; 3, 164:urbs,
id. ib. 11, 540:Longior antiquis visa Maeotis hiems,
Ov. Tr. 3, 12, 2:Sabinae,
id. Med. 11:Amyclae,
id. M. 8, 314. —So, in eccl. Lat., after the Heb., of God:Antiquus Dierum,
the Ancient of Days, Vulg. Dan. 7, 9; 7, 13; 7, 22.—Sometimes = vetus, that has been in existence a long time, old: Athenae, antiquum opulentum oppidum, Enn. ap. Non. p. 470, 5:a.mos,
id. ib. p. 506, 1: amnis, Att. ap. Non. p. 192, 6:hospes,
Ter. Phorm. 1, 2, 17 (cf. Verg. A. 3, 82: veterem Anchisen agnoscit amicum); so,amicus,
Vulg. Eccli. 9, 14:discipulus,
ib. Act. 21, 16:artificium,
Cic. Verr. 1, 2, 5:genus,
Nep. Dat. 2, 2:templa,
Hor. S. 2, 2, 104:antiquissima scripta,
id. Ep. 2, 1, 28: saxum antiquum (i. e. which for a long time had lain in this place), ingens, etc., Verg. A. 12, 897:ne transfer terminos antiquos,
Vulg. Prov. 22, 28 et saep.—Hence, subst.: antīquum, i, n., an old custom or habit.In mal. part.:b.antiquum hoc obtines tuum, tardus ut sis,
Plaut. Most. 3, 2, 102. —In bon. part.:F.O optume hospes, pol Crito antiquum obtines!
Ter. And. 4, 5, 22:Ac tu ecastor morem antiquum atque ingenium obtines,
id. Hec. 5, 4, 20.—Aged: antiqua erilis fida custos corporis, Enn. Medea, ap. Non. p. 39, 2 (as a transl. of the Gr. IIalaion oikôn ktêma despoinês emês): Cives antiqui, amici majorum meūm, Pac. ap. Cic. Or. 46, 155:I.Butes,
Verg. A. 9, 647:antiqui Neleïa Nestoris arva,
Ov. H. 1, 63; Dig. 50, 3, 1.—Hence, adv.: antīquē and an-tīquĭtŭs (formed from antiquus, as humanitus, divinitus, from humanus, divinus; cf. Prisc. p. 1015).In former times, of old, anciently (only in prose; most freq. in the histt.; never in Cic.). Form antīquĭ-tŭs:II.Belgas Rhenum antiquitus transductos,
Caes. B. G. 2, 4; 7, 32:tectum antiquitus constitutum,
Nep. Att. 13, 2; Suet. Caes. 42; id. Aug. 60; 94; Vulg. Jos. 11, 10; ib. 1 Reg. 27, 8.— Sup.:Titanas in eā antiquissime regnāsse,
Sol. 11.—From ancient times; form antīquĭtŭs; sometimes with inde or ab... ad, Plin. Pan. 31:III.cum Pythagoras acceptam sine dubio antiquitus opinionem vulgaverit,
Quint. 1, 10, 12:jam inde antiquitus insita pertinacia,
Liv. 9, 29:hi sunt jam inde antiquitus castellani, etc.,
id. 34, 27; Plin. Pan. 82, 7:cum (hoc studium) antiquitus usque a Chirone ad nostra tempora apud omnes duraverit,
Quint. 1, 10, 30.—In the old way, style, or fashion; form antīquē:nimis antique dicere,
Hor. Ep. 2, 1, 66.— Comp.:simplicius et antiquius permutatione mercium uti,
in the simpler and more ancient manner, Tac. G. 5.—Esp., in the good old style, the way or fashion of former times: quanto antiquius, quam facere hoc, fecisse videatis, Lucil. ap. Non. p. 426, 3. -
15 antiquum
antīquus, a, um, adj. [a diff. orthog. for anticus, from ante] (of that which is before in time, while anticus denotes that which is before in space; cf. Vel. Long. p. 2223 P.), that has been or has been done before, old, ancient, former (opp. novus, that has not previously existed, new; while vetus, that has existed a long time, is opp. recens, that has not been long in existence, recent; cf. Manut. ad Cic. Fam. 11, 21; Lind. ad Plaut. Mil. 3, 1, 154, and id. Capt. 1, 2, 29; Doed. Syn. IV. p. 82 sq.).I.Lit.:A.Juppiter Alcumenam rediget in antiquam concordiam conjugis,
to her former harmony with her husband, Plaut. Am. 1, 2, 13:hoc timet, Ne tua duritia antiqua illa etiam adaucta sit,
thy former severity, Ter. Heaut. 3, 1, 26; so id. Hec. 1, 2, 17; Lucr. 2, 900:causam suscepisti antiquiorem memoriā tuā,
Cic. Rab. Perd. 9, 25:tres epistulas tuas accepi: igitur antiquissimae cuique respondeo,
id. Att. 9, 9: antiquior dies in tuis erat adscripta litteris, quam in Caesaris, an earlier or older date, id. ad Q. Fr. 3, 1, 3; Liv. 3, 58:Nilus antiquo sua flumina reddidit alveo,
Ov. M. 1, 423 et saep.— Hence, subst.antīqui, ōrum, m., the ancients, esp. the ancient writers (i. e. those whose age has been long past; while veteres denotes those who have lived and acted for a long time):B.antiquorum auctoritas,
Cic. Am. 4, 13; so Hor. S. 1, 4, 117; 2, 2, 89 et saep.:quod decus antiqui summum bonum esse dixerunt,
Cic. Leg. 1, 21, 55:habemus Scaurum in antiquis,
id. Brut. 30, 116; Hor. Ep. 2, 1, 78 et saep.—And so in gen.:in antiquis est sapientia,
Vulg. Job, 12, 12:sapientia omnium antiquorum,
ib. Eccli. 39, 1:dictum est antiquis,
ib. Matt. 5, 21 al.:facere in antiquum,
to restore a thing to its former condition, to place on its old footing, Liv. 33, 40 dub.—Antiquus and vetus are often conjoined: veterem atque antiquam rem ( old and antiquated) novam ad vos proferam, Plaut. Am. prol. 118; id. Mil. 3, 1, 154; id. Most. 2, 2, 45; id. Poen. 5, 2, 18; id. Pers. 1, 2, 1; id. Trin. 2, 2, 106; Plin. Ep. 3, 6:vetera tantum et antiqua mirari,
Tac. Or. 15:simultas vetus et antiqua,
Juv. 15, 53; so id. 6, 21 al.—an-tīquum, i, n., antiquity, the things of olden times:II.Nec quicquam antiqui Pico, nisi nomina, restat,
Ov. M. 14, 396:novissima et antiqua,
Vulg. Psa. 138, 5:antiqua ne intueamini,
ib. Isa. 43, 18.—Transf.A.Poet., = praeteritus, past, gone by, former:B.vulnus,
Ov. P. 1, 5, 38:vigor,
id. Tr. 5, 12, 32:carcer,
Luc. 6, 721; Val. Fl. 2, 394.—So often in eccl. Lat.:dies antiqui,
Vulg. Deut. 4, 32; ib. Act. 15, 7:anni,
ib. Mal. 3, 4:tempora,
ib. Act. 15, 21.—In comp. and sup., that is before or first in rank or importance, more or most celebrated, famous, preferable, or better (antiquior:C.melior,
Non. p. 425, 32): genere antiquior, Att. ap. Non. p. 426, 3: quanto antiquius quam etc., Lucil. ib.; Varr. ib.: quod honestius, id mihi est antiquius, Cic. Att. 7, 3:antiquior ei fuit laus et gloria quam regnum,
id. Div. 2, 37: antiquiorem mortem turpitudine habere, Auct. ad Her. 3, 3:neque habui quicquam antiquius quam ut, etc.,
Cic. Fam. 11, 5:ne quid existimem antiquius,
id. Phil. 13, 3: neque prius neque antiquius quicquam habuit, quam ut, etc., Vel. 2, 52; Suet. Claud. 11:judiciorum causam antiquissimam se habiturum dixit,
Cic. Q. Fr. 2, 1:navalis apparatus ei antiquissima cura fuit,
id. Att. 10, 8; 12, 5; Liv. 1, 32; cf. id. 9, 31 al.—With the access. idea of simplicity, purity, innocence, of the old fashion, good, simple, honest, etc. (cf. antiquitas, II. A., and our phrase the good old times):D.antiquis est adulescens moribus,
Plaut. Capt. 1, 1, 37; cf. id. Trin. 2, 2, 20:homo antiquā virtute et fide,
Ter. Ad. 3, 3, 88:homines antiqui, qui ex suā naturā ceteros fingerent,
people of the old stamp, Cic. Rosc. Am. 9, 26:vestigia antiqui officii,
id. ib. 10, 27:vide quam sim antiquorum hominum,
id. Att. 9, 15:vir sanctus, antiquus,
Plin. Ep. 2, 9.—With the access. idea of veneration, honor, old, venerable, illustrious: antiquum veteres etiam pro nobili posuere, Paul. ex Fest. p. 22 Müll.:E.terra antiqua potens armis,
Verg. A. 1, 531; 3, 164:urbs,
id. ib. 11, 540:Longior antiquis visa Maeotis hiems,
Ov. Tr. 3, 12, 2:Sabinae,
id. Med. 11:Amyclae,
id. M. 8, 314. —So, in eccl. Lat., after the Heb., of God:Antiquus Dierum,
the Ancient of Days, Vulg. Dan. 7, 9; 7, 13; 7, 22.—Sometimes = vetus, that has been in existence a long time, old: Athenae, antiquum opulentum oppidum, Enn. ap. Non. p. 470, 5:a.mos,
id. ib. p. 506, 1: amnis, Att. ap. Non. p. 192, 6:hospes,
Ter. Phorm. 1, 2, 17 (cf. Verg. A. 3, 82: veterem Anchisen agnoscit amicum); so,amicus,
Vulg. Eccli. 9, 14:discipulus,
ib. Act. 21, 16:artificium,
Cic. Verr. 1, 2, 5:genus,
Nep. Dat. 2, 2:templa,
Hor. S. 2, 2, 104:antiquissima scripta,
id. Ep. 2, 1, 28: saxum antiquum (i. e. which for a long time had lain in this place), ingens, etc., Verg. A. 12, 897:ne transfer terminos antiquos,
Vulg. Prov. 22, 28 et saep.—Hence, subst.: antīquum, i, n., an old custom or habit.In mal. part.:b.antiquum hoc obtines tuum, tardus ut sis,
Plaut. Most. 3, 2, 102. —In bon. part.:F.O optume hospes, pol Crito antiquum obtines!
Ter. And. 4, 5, 22:Ac tu ecastor morem antiquum atque ingenium obtines,
id. Hec. 5, 4, 20.—Aged: antiqua erilis fida custos corporis, Enn. Medea, ap. Non. p. 39, 2 (as a transl. of the Gr. IIalaion oikôn ktêma despoinês emês): Cives antiqui, amici majorum meūm, Pac. ap. Cic. Or. 46, 155:I.Butes,
Verg. A. 9, 647:antiqui Neleïa Nestoris arva,
Ov. H. 1, 63; Dig. 50, 3, 1.—Hence, adv.: antīquē and an-tīquĭtŭs (formed from antiquus, as humanitus, divinitus, from humanus, divinus; cf. Prisc. p. 1015).In former times, of old, anciently (only in prose; most freq. in the histt.; never in Cic.). Form antīquĭ-tŭs:II.Belgas Rhenum antiquitus transductos,
Caes. B. G. 2, 4; 7, 32:tectum antiquitus constitutum,
Nep. Att. 13, 2; Suet. Caes. 42; id. Aug. 60; 94; Vulg. Jos. 11, 10; ib. 1 Reg. 27, 8.— Sup.:Titanas in eā antiquissime regnāsse,
Sol. 11.—From ancient times; form antīquĭtŭs; sometimes with inde or ab... ad, Plin. Pan. 31:III.cum Pythagoras acceptam sine dubio antiquitus opinionem vulgaverit,
Quint. 1, 10, 12:jam inde antiquitus insita pertinacia,
Liv. 9, 29:hi sunt jam inde antiquitus castellani, etc.,
id. 34, 27; Plin. Pan. 82, 7:cum (hoc studium) antiquitus usque a Chirone ad nostra tempora apud omnes duraverit,
Quint. 1, 10, 30.—In the old way, style, or fashion; form antīquē:nimis antique dicere,
Hor. Ep. 2, 1, 66.— Comp.:simplicius et antiquius permutatione mercium uti,
in the simpler and more ancient manner, Tac. G. 5.—Esp., in the good old style, the way or fashion of former times: quanto antiquius, quam facere hoc, fecisse videatis, Lucil. ap. Non. p. 426, 3. -
16 antiquus
antīquus, a, um, adj. [a diff. orthog. for anticus, from ante] (of that which is before in time, while anticus denotes that which is before in space; cf. Vel. Long. p. 2223 P.), that has been or has been done before, old, ancient, former (opp. novus, that has not previously existed, new; while vetus, that has existed a long time, is opp. recens, that has not been long in existence, recent; cf. Manut. ad Cic. Fam. 11, 21; Lind. ad Plaut. Mil. 3, 1, 154, and id. Capt. 1, 2, 29; Doed. Syn. IV. p. 82 sq.).I.Lit.:A.Juppiter Alcumenam rediget in antiquam concordiam conjugis,
to her former harmony with her husband, Plaut. Am. 1, 2, 13:hoc timet, Ne tua duritia antiqua illa etiam adaucta sit,
thy former severity, Ter. Heaut. 3, 1, 26; so id. Hec. 1, 2, 17; Lucr. 2, 900:causam suscepisti antiquiorem memoriā tuā,
Cic. Rab. Perd. 9, 25:tres epistulas tuas accepi: igitur antiquissimae cuique respondeo,
id. Att. 9, 9: antiquior dies in tuis erat adscripta litteris, quam in Caesaris, an earlier or older date, id. ad Q. Fr. 3, 1, 3; Liv. 3, 58:Nilus antiquo sua flumina reddidit alveo,
Ov. M. 1, 423 et saep.— Hence, subst.antīqui, ōrum, m., the ancients, esp. the ancient writers (i. e. those whose age has been long past; while veteres denotes those who have lived and acted for a long time):B.antiquorum auctoritas,
Cic. Am. 4, 13; so Hor. S. 1, 4, 117; 2, 2, 89 et saep.:quod decus antiqui summum bonum esse dixerunt,
Cic. Leg. 1, 21, 55:habemus Scaurum in antiquis,
id. Brut. 30, 116; Hor. Ep. 2, 1, 78 et saep.—And so in gen.:in antiquis est sapientia,
Vulg. Job, 12, 12:sapientia omnium antiquorum,
ib. Eccli. 39, 1:dictum est antiquis,
ib. Matt. 5, 21 al.:facere in antiquum,
to restore a thing to its former condition, to place on its old footing, Liv. 33, 40 dub.—Antiquus and vetus are often conjoined: veterem atque antiquam rem ( old and antiquated) novam ad vos proferam, Plaut. Am. prol. 118; id. Mil. 3, 1, 154; id. Most. 2, 2, 45; id. Poen. 5, 2, 18; id. Pers. 1, 2, 1; id. Trin. 2, 2, 106; Plin. Ep. 3, 6:vetera tantum et antiqua mirari,
Tac. Or. 15:simultas vetus et antiqua,
Juv. 15, 53; so id. 6, 21 al.—an-tīquum, i, n., antiquity, the things of olden times:II.Nec quicquam antiqui Pico, nisi nomina, restat,
Ov. M. 14, 396:novissima et antiqua,
Vulg. Psa. 138, 5:antiqua ne intueamini,
ib. Isa. 43, 18.—Transf.A.Poet., = praeteritus, past, gone by, former:B.vulnus,
Ov. P. 1, 5, 38:vigor,
id. Tr. 5, 12, 32:carcer,
Luc. 6, 721; Val. Fl. 2, 394.—So often in eccl. Lat.:dies antiqui,
Vulg. Deut. 4, 32; ib. Act. 15, 7:anni,
ib. Mal. 3, 4:tempora,
ib. Act. 15, 21.—In comp. and sup., that is before or first in rank or importance, more or most celebrated, famous, preferable, or better (antiquior:C.melior,
Non. p. 425, 32): genere antiquior, Att. ap. Non. p. 426, 3: quanto antiquius quam etc., Lucil. ib.; Varr. ib.: quod honestius, id mihi est antiquius, Cic. Att. 7, 3:antiquior ei fuit laus et gloria quam regnum,
id. Div. 2, 37: antiquiorem mortem turpitudine habere, Auct. ad Her. 3, 3:neque habui quicquam antiquius quam ut, etc.,
Cic. Fam. 11, 5:ne quid existimem antiquius,
id. Phil. 13, 3: neque prius neque antiquius quicquam habuit, quam ut, etc., Vel. 2, 52; Suet. Claud. 11:judiciorum causam antiquissimam se habiturum dixit,
Cic. Q. Fr. 2, 1:navalis apparatus ei antiquissima cura fuit,
id. Att. 10, 8; 12, 5; Liv. 1, 32; cf. id. 9, 31 al.—With the access. idea of simplicity, purity, innocence, of the old fashion, good, simple, honest, etc. (cf. antiquitas, II. A., and our phrase the good old times):D.antiquis est adulescens moribus,
Plaut. Capt. 1, 1, 37; cf. id. Trin. 2, 2, 20:homo antiquā virtute et fide,
Ter. Ad. 3, 3, 88:homines antiqui, qui ex suā naturā ceteros fingerent,
people of the old stamp, Cic. Rosc. Am. 9, 26:vestigia antiqui officii,
id. ib. 10, 27:vide quam sim antiquorum hominum,
id. Att. 9, 15:vir sanctus, antiquus,
Plin. Ep. 2, 9.—With the access. idea of veneration, honor, old, venerable, illustrious: antiquum veteres etiam pro nobili posuere, Paul. ex Fest. p. 22 Müll.:E.terra antiqua potens armis,
Verg. A. 1, 531; 3, 164:urbs,
id. ib. 11, 540:Longior antiquis visa Maeotis hiems,
Ov. Tr. 3, 12, 2:Sabinae,
id. Med. 11:Amyclae,
id. M. 8, 314. —So, in eccl. Lat., after the Heb., of God:Antiquus Dierum,
the Ancient of Days, Vulg. Dan. 7, 9; 7, 13; 7, 22.—Sometimes = vetus, that has been in existence a long time, old: Athenae, antiquum opulentum oppidum, Enn. ap. Non. p. 470, 5:a.mos,
id. ib. p. 506, 1: amnis, Att. ap. Non. p. 192, 6:hospes,
Ter. Phorm. 1, 2, 17 (cf. Verg. A. 3, 82: veterem Anchisen agnoscit amicum); so,amicus,
Vulg. Eccli. 9, 14:discipulus,
ib. Act. 21, 16:artificium,
Cic. Verr. 1, 2, 5:genus,
Nep. Dat. 2, 2:templa,
Hor. S. 2, 2, 104:antiquissima scripta,
id. Ep. 2, 1, 28: saxum antiquum (i. e. which for a long time had lain in this place), ingens, etc., Verg. A. 12, 897:ne transfer terminos antiquos,
Vulg. Prov. 22, 28 et saep.—Hence, subst.: antīquum, i, n., an old custom or habit.In mal. part.:b.antiquum hoc obtines tuum, tardus ut sis,
Plaut. Most. 3, 2, 102. —In bon. part.:F.O optume hospes, pol Crito antiquum obtines!
Ter. And. 4, 5, 22:Ac tu ecastor morem antiquum atque ingenium obtines,
id. Hec. 5, 4, 20.—Aged: antiqua erilis fida custos corporis, Enn. Medea, ap. Non. p. 39, 2 (as a transl. of the Gr. IIalaion oikôn ktêma despoinês emês): Cives antiqui, amici majorum meūm, Pac. ap. Cic. Or. 46, 155:I.Butes,
Verg. A. 9, 647:antiqui Neleïa Nestoris arva,
Ov. H. 1, 63; Dig. 50, 3, 1.—Hence, adv.: antīquē and an-tīquĭtŭs (formed from antiquus, as humanitus, divinitus, from humanus, divinus; cf. Prisc. p. 1015).In former times, of old, anciently (only in prose; most freq. in the histt.; never in Cic.). Form antīquĭ-tŭs:II.Belgas Rhenum antiquitus transductos,
Caes. B. G. 2, 4; 7, 32:tectum antiquitus constitutum,
Nep. Att. 13, 2; Suet. Caes. 42; id. Aug. 60; 94; Vulg. Jos. 11, 10; ib. 1 Reg. 27, 8.— Sup.:Titanas in eā antiquissime regnāsse,
Sol. 11.—From ancient times; form antīquĭtŭs; sometimes with inde or ab... ad, Plin. Pan. 31:III.cum Pythagoras acceptam sine dubio antiquitus opinionem vulgaverit,
Quint. 1, 10, 12:jam inde antiquitus insita pertinacia,
Liv. 9, 29:hi sunt jam inde antiquitus castellani, etc.,
id. 34, 27; Plin. Pan. 82, 7:cum (hoc studium) antiquitus usque a Chirone ad nostra tempora apud omnes duraverit,
Quint. 1, 10, 30.—In the old way, style, or fashion; form antīquē:nimis antique dicere,
Hor. Ep. 2, 1, 66.— Comp.:simplicius et antiquius permutatione mercium uti,
in the simpler and more ancient manner, Tac. G. 5.—Esp., in the good old style, the way or fashion of former times: quanto antiquius, quam facere hoc, fecisse videatis, Lucil. ap. Non. p. 426, 3. -
17 tunc
tunc, adv. demonstr., of time [tum, and demonstr. suffix -ce], then, at that time; but in ante-class. and class. prose tunc is always emphatic, and generally refers to a point of time. In post-Aug. style tunc freq. occurs without emphasis, and is freely used of periods of time. Tunc = deinde occurs first in the class. per. and rarely in prose; but is very freq. after the Aug. per. Tunc in mere co-ordinative use is very rare and not ante-class. (v. I. C.). Tunc coupled with an emphatic or temporal particle is very rare in class. prose, but freq. in the postAug. period. Poets often use tunc instead of tum before vowels for the sake of the metre. In general, tunc is not freq. till after the Aug. period. Cic. has tum about thirty times as often as tunc; Caes. has tunc only five times; Livy, in the first two books, has tunc five times, tum eighty-two times; but Val. Max. has tunc four times as often as tum. Sen. almost always has tunc; tum only in a few passages, mostly in co ordinative use. In Vitr., Suet., Plin., Just., and the jurists, tunc largely predominates; but Nep. has tunc once only, and Tac., who employs both words sparingly, has tum oftener than tunc. The Codd. very freq. vary between the words, and in many passages the reading is still doubtful. Undue weight has been given by some critics to opposition to nunc and connection with cum; cf. Kritz ad Sall. J. 5, 1; Zumpt ad Cic. Verr. 2, 4, 64, § 142; 2, 5, 10, § 27. Both tum and tunc are freq. opposed to nunc, and connected with cum.I.Absol.A.Referring an event to a time before mentioned.1.To definite past time.(α).To a period of time, = illis temporibus (only post-Aug.):(β).tunc melius tenuere fidem cum paupere cultu Stabat in exigua ligneus aede deus,
Tib. 1, 10, 19:nulli tunc subsessores alienorum matrimoniorum oculi metuebantur,
Val. Max. 2, 1, 5:sed tunc clarissimus quisque juvenum pro amplificanda patria plurimum periculi sustinebat,
id. 3, 2, 6:nunc quo ventum est? A servis vix impetrari potest ne eam supellectilem fastidiant qua tunc consul non erubuit,
id. 4, 3, 7:quo pacto inter amicos viguisse tunc justitiam credimus, cum inter accusatores quoque, etc.,
id. 6, 5, 6:si vere aestimare Macedonas qui tunc erant volumus, fatebimur, etc.,
Curt. 4, 16, 33:sed civitati nullae tunc leges erant,
Just. 2, 7, 3; 6, 9, 5.—Referring to a point of time spoken of: cives Romani [p. 1914] tunc facti sunt Campani, Enn. ap. Censor. 14 (Ann. v. 174 Vahl.): tanto sublatae sunt Augmine tunc lapides, id. ap. Non. p. 211, 8 (Ann. v. 542 ib.): tunc ipsos adoriant, ne quis Spartam referat nuntium, Naev. ap. Prisc. 8, p. 801 P. (Trag. Rel. v. 16 Rib.):(γ).(Sulla) statim ex iis rebus quas tunc vendebat jussit ei praemium tribui, etc.,
Cic. Arch. 10, 25:neque ego tunc princeps ad salutem esse potuissem si, etc.,
id. Sull. 3, 9:his tunc cognitis rebus amici regis his... liberaliter responderunt,
Caes. B. C. 3, 104:tunc duces Nerviorum... colloqui sese velle dicunt,
at this time, id. B. G. 5, 41:quod se facturos minabantur, aegreque tunc sunt retenti quin oppidum irrumperent,
id. B. C. 2, 13 fin.:Romanus tunc exercitus in agro Larinati erat,
Liv. 22, 24, 1:itaque cum in ipsum, et innocentia tutum et magistratu in quo tunc erat, impetus fieri non posset, etc.,
id. 4, 44, 6; cf. id. 2, 2, 2; 4, 8, 6; 10, 37, 10;44, 44, 3: nec, si rescindere posses (sc. jussa Jovis), Tunc aderas,
Ov. M. 2, 679:tunc ego nec cithara poteram gaudere sonora, nec, etc.,
Tib. 3, 4, 69:tunc urbis custodiis praepositus C. Maecenas,
Vell. 2, 88, 2:forte evenit ut tunc summae dignitatis ibi femina veneno consumere se destinarit,
Val. Max. 2, 6, 8:qui tunc Libitinam exercebant,
id. 5, 2, 10:Coriolanus ad Volscos, infestos tunc Romanis, confugit,
id. 5, 4, 1; cf. id. 2, 10, 3; 4, 8, 5; 5, 5, 3; 7, 6, 5 fin.;8, 1 damn. 1: Carthaginiensium legati ad celebrandum sacrum anniversarium more patrio tunc venerant,
Curt. 4, 2, 10:et tunc aestas erat, cujus calor, etc.,
id. 3, 5, 1:perierat imperium, quod tunc in extremo stabat, si Fabius, etc.,
Sen. Troad. 1, 11, 5:tunc,distractis Orientis viribus, casus Mithridati datus est occupandi Armeniam,
Tac. A. 11, 9; cf. id. ib. 2, 25:quidam ex eis qui tunc egerant, decesserunt,
Plin. Ep. 4, 24, 3:ardente tunc in Africa bello,
Suet. Caes. 70; cf. id. Calig. 48; id. Ner. 20; 21:Asiam tunc tenebat imperio rex Darius,
Gell. 17, 9, 20:hostes tunc populi Romani fuerant Fidenates,
id. 17, 21, 17; cf. id. 13, 5, 2 and 3; 14, 1, 8; Ael. Spart. Had. 11; 23; 24.—Repeated by anaphora:tunc victus abiere feri, tunc consita pomus, tunc bibit inriguas fertilis hortus aquas, Aurea tunc pressos, etc.,
Tib. 2, 1, 43:tunc Parmenio et Philotas, tunc Amyntas consobrinus, tunc noverca fratresque interfecti, tunc Attalus, Eurylochus... occurrebant,
Just. 12, 6, 14; so id. 43, 3, 2; 43, 4, 2.—Attributively:regem tunc Lacedaemoniorum,
Just. 6, 2, 4.—Referring to a state no longer in existence:(δ).silvae tunc circa viam erant, plerisque incultis,
Liv. 21, 25, 8:urbs (Corinthus) erat tunc praeclara ante excidium,
id. 45, 28, 2:hic (Curio) primo pro Pompei partibus, id est, ut tunc habebatur, pro republica, mox... pro Caesare stetit,
Vell. 2, 48, 3:certissimum tunc proscriptorum perfugium penetravit,
Val. Max. 7, 3, 9:docuit in atrio Catulinae domus, quae pars Palatii tunc erat,
Suet. Gram. 17: tunc (i. e. olim) in usu erat, eam hereditatem, etc., Gai Inst. 2, 254 erat autem tunc mos ut cum princeps causam cognosceret... sententiam ex omnium deliberatione proferret, Ael. Spart. Had. 8.—Expressly opposed to present time: tunc igitur pelles, nunc aurum et purpura exercent hominum vitam, Lucr 5, 1423;(ε).ea lege quae tunc erat Sempronia, nunc est Cornelia,
Cic. Clu. 56, 154:cum vero causam justam deus ipse dederit, ut tunc Socrati, nunc Catoni, etc.,
id. Tusc. 1, 30, 74, cf. id. Verr. 2, 2, 18, § 45; 2, 3, 67, § 156; id. Arch. 3, 5; id. Pis. 13, 30; id. Rab. Post. 12, 34; id. Phil. 7, 5, 14:cur privati non damus remiges, sicut tunc dedimus?
Liv. 34, 6, 18:munitiones et locis opportunioribus tunc fuerunt et validiores impositae (i. e. quam nunc),
id. 36, 17, 4:parva nunc res videri potest quae tunc patres ac plebem accendit,
id. 4, 25, 13; cf. id. 8, 31, 4; 21, 18, 5:Macedones milites ea tunc erant fama qua nunc Romani feruntur,
Nep. Eum. 3, 4: nunc solvo poenas;tunc tibi inferias dedi,
Sen. Phoen. 172:nunc haberent socios quos tunc hostes habuerant,
Just. 6, 7, 5; cf. id. 8, 2, 9:hoc tunc Veii fuere, nunc fuisse quis meminit?
Flor. 1, 12, 11.—And tunc and tum in co-ordinated sentences: qui ager nunc multo pluris est quam tunc fuit. Tum enim, etc., nunc, etc.;tum erat ager incultus, nunc est cultissimus,
Cic. Rosc. Com. 12, 33: vos etiamsi tunc faciendum non fuerit, nunc utique faciendum putatis;ego contra, etiamsi tum migrandum fuisset, nunc has ruipas relinquendas non censerem,
Liv. 5, 53, 3 (in such connections tum generally refers to a previous tunc, rarely vice versa).—Opposed to a previous or a later time:(ζ).quae ipsum Hannibalem, armis tunc invictum voluptate vicit (i. e. etsi non postea),
Cic. Agr. 2, 35, 95:raro alias tribuni popularis oratio acceptior plebi quam tunc severissimi consulis fuit,
Liv. 3, 69, 1:(Syphax) tunc accessio Punici belli fuerat, sicut Gentius Macedonici,
id. 45, 7, 2; 5, 37, 2; 45, 25, 10:non ab Scipionibus aliisque veteribus Romanorum ducum quidquam ausum fortius quam tunc a Caesare,
Vell. 2, 80, 3:et tunc Aeanti, ut deo, immolaverunt, et deinceps, etc.,
Val. Max. 1, 5, ext. 2:praetor hic Alexandri fuerat, tunc transfuga,
Curt. 3, 11, 18; cf. id. 4, 13, 18:Cilicum nationes saepe et alias commotae, tunc Troxoboro duce, montes asperos castris cepere,
Tac. A. 12, 55; cf. id. ib. 2, 62; id. H. 3, 58:ob res et tunc in Africa, et olim in Germania gestas,
Suet. Galb. 8; cf. id. Tib. 10; 18; id. Oth. 4:idem tunc Faesulae quod Carrhae nuper,
Flor. 1, 5, 8.—In general statements, applied to the actual state of affairs:(η).mos est regibus quotiens in societatem coeant, pollices inter se vincire, etc. Sed tunc, qui ea vincula admovebat decidisse simulans, genua Mithridatis invadit,
Tac. A. 12, 47:legebatur ergo ibi tunc in carmine Latino, etc.,
Gell. 2, 22, 2.— Pregn., as matters then stood:aptissimum tempus fuerat, delinimentum animis Bolani agri divisionem obici: tunc haec ipsa indignitas angebat animos,
Liv. 4, 51, 6.—Of coincidence in time: tunc = cum hoc fieret, on that occasion:(θ).quodsi tu tunc, Crasse, dixisses, omnem eorum importunitatem evellisset oratio tua,
Cic. de Or. 1, 53, 230; id. Clu. 56, 153; id. Lig. 5, 16; id. Phil. 7, 5, 14:tunc Lacedaemoniis accusantibus respondendum erat, nunc a vobis ipsis accusati sumus,
Liv. 39, 36, 7:jam Horatius secundam pugnam petebat. Tunc... clamore adjuvant militem suum,
while he was doing so, id. 1, 25, 9; 45, 23, 17:sed neque... nubes Tunc habuit, nec... imbres,
Ov. M. 2, 310:quid mihi tunc animi fuit?
id. ib. 7, 582:quid mihi tunc animi credis, germane, fuisse?
id. H. 11, 87; 12, 31:quid tunc homines timuerint, quae senatus trepidatio... neque mihi exprimere vacat, neque, etc.,
Vell. 2, 124, 1:non Catoni tunc praetura, sed praeturae Cato negatus est,
Val. Max. 7, 5, 6; cf. id. 1, 8, 6; 4, 5, 3; 6, 1, 8; 6, 2, 3; 6, 2, 6; 6, 6, ext. 1;9, 3, 1: tunc ego dicere debui,
Sen. Ep. 63, 15:non possum dicere aliud tunc mihi quam deos adfuisse,
Plin. Ep. 1, 5, 5:tunc domus priscorum ducum arserunt,
Suet. Ner. 38; Just. 18, 3, 14; Gell. 6 (7), 3, 48; 12, 13, 21; 19, 1, 11.—Tunc and tum co-ordinate: sanguine tunc (Phaethontis) credunt... Tum facta'st Libya... arida;tum, etc.,
Ov. M. 2, 235 sqq.: tunc... sorores Debuerant, etc.;Tum potui Medea mori bene,
id. H. 12, 3 sqq.—And referring to a supposed action at a definite time:nobis tunc repente trepidandum in acie instruenda erat,
if we had accepted the battle then, Liv. 44, 38, 11.—Redundant (post-class.):2.id quale fuerit, neque ipse tunc prodidit, neque cuiquam facile succurrat,
Suet. Tit. 10; cf.: in ejusmodi temporibus tunc eae ambulationes aperiuntur, Vitr 5, 9, 9.—= nunc, in oblique discourse (rare):3.quod si consulatus tanta dulcedo sit, jam tunc ita in animum inducant, consulatum captum a tribunicia potestate esse,
Liv. 2, 54, 5:ut cum multis saeculis murus urbi civium virtus fuerit, tunc cives salvos se fore non existimaverint nisi intra muros laterent,
Just. 14, 5, 7.—Referring to indefinite time.(α).Then, at such a time of the year, day, etc.; at such a season:(β).tunc (i. e. autumno) praecidi arbores oportere secundum terram,
Varr. R. R. 1, 27:ab eo in fastis dies hordicalia nominantur, quod tunc hordae boves immolantur,
id. ib. 2, 5:omnes (nubes sol) enim sub se tunc (= medio die),
Sen. Q. N. 1, 8, 7:tunc enim maximae et integrae adhuc nives (= aestate prima),
id. ib. 4, 2, 21:et tunc potest ventis concitari mare,
id. ib. 4, 2, 25; cf. id. ib. 4, 5, 2.—With the force of an indefinite temporal clause:(γ).tunc ignes tenuissimi iter exile designant et caelo producunt, of shooting stars,
Sen. Q. N. 1, 1, 6: nemo observat lunam nisi laborantem. Tunc urbes conclamant, tunc pro se quisque superstitione vana trepidat, id. ib. 7, 1, 2:adjuvari se tunc (i. e. cum faces vident) periclitantes existimant Pollucis et Castoris numine,
id. ib. 1, 1, 13; cf. id. ib. 1, 8, 3; 2, 55, 2; 5, 3, 1; 6, 12, 2; id. Ep. 42, 4; id. Brev. Vit. 11, 1: si ancilla ex cive Romand conceperit, deinde civis Romana facta sit, et tunc pariat, etc., Gai Inst. 1, 88; 1, 90; Dig. 1, 6, 8; 40, 12, 22, § 3.—With the force of a conditional clause, in this instance: Tr. Erus peregre venit. Si. Tunc tibi actutum chorda tenditur, Plaut. Most. 3, 2, 55 Lorenz (al. tum):4.dominae mentem convertite... Tunc ego crediderim vobis, et sidera et amnes Posse, etc.,
Prop. 1, 1, 23:itaque tunc dividere optimum erit (= si plura sunt quae nocent),
Quint. 4, 2, 101; so id. 6, 1, 22:cuperem tecum communicare tam subitam mutationem mei: tunc amicitiae nostrae certiorem fiduciam habere coepissem,
Sen. Ep. 6, 2: nemo est ex inprudentibus qui reliqui sibi debeat. Tunc mala consilia agitant, tunc aut aliis aut ipsis pericula struunt;tunc cupiditates improbas ordinant, tunc... tunc... denique, etc.,
id. ib. 10, 2;7, 2: tunc enim (i. e. si cottidie reputes) subit recordatio: Quot dies quam frigidis rebus absumpsi!
Plin. Ep. 1, 9, 3:propter liberos retentio fit (dotis) si culpa mulieris divortium factum sit, tunc enim sextae retinentur ex dote,
Ulp. Fragm. 6, 10: veluti si a femina manumissa sit: tunc enim e lege Atilia petere debet tutorem, Gai Inst. 1, 195; 1, 76; 1, 40; 3, 181; Fragm. Vat. 52; Dig. 2, 4, 8; 5, 3, 13, § 12; 7, 3, 1; 19, 1, 11, § 15; 11, 1, 20; Just. Inst. 1, 12, § 6; in the jurists, saep.—Referring to future time.(α).In gen.: tunc illud vexillum... coloniae Capuae inferetur;(β).tunc contra hanc Romam illa altera Roma quaeretur,
Cic. Agr. 2, 32, 86:tunc, ut quaeque causa crit statuetis, nunc libertatem repeti satis est,
Liv. 3, 53, 10:senatus consultum adjectum est ut... praetor qui tunc esset... apud eorum quem qui manumitteretur... jusjurandum daret, etc.,
id. 41, 9, 11:nec taedebit avum parvo advigilare nepoti... Tunc operata deo pubes discumbet in herba, etc.,
Tib. 2, 5, 95:tunc interea tempus exercitus ex hoc loco educendi habebis,
Gell. 3, 7, 7.—With the force of a conditional clause:B.tunc me biremis Tutum... Aura feret geminusque Pollux (i. e. si mugiat malus procellis),
Hor. C. 3, 29, 62:vectabor umeris tunc ego inimicis eques (i. e. si hoc feceris),
id. Epod. 17, 74:tunc tua me infortunia laedent (i. e. si dolebis tibi),
id. A. P. 103:tunc ego jurabo quaevis tibi numina... Tunc ego... Efficiam, etc.,
Ov. H. 15 (16), 319:tunc piger ad nandum, tunc ego cautus ero,
id. ib. 17 (18), 210.—Representing sequence or succession in events, = deinde.1.Simple sequence in time.(α).Time proper (rare till after the Aug. per.;(β).in Cic. perh. only in the foll. passages): Herodotus cum Roma reverteretur, offendit eum mensem qui sequitur mensem comitialem. Tunc Cephaloeditani decrerunt intercalarium XLV dies longum,
Cic. Verr. 2, 2, 52, § 130:veni in eum sermonem ut docerem, etc. Tunc mihi ille dixit quod, etc.,
id. Fam. 3, 5, 3:dixi ei, me ita facturum esse ut, etc. Tunc ille a me petivit, etc.,
id. ib. 3, 6, 2 is finis pugnae equestris fuit. Tunc adorti peditum aciem, nuntios ad consules rei gestae mittunt, Liv. 3, 70, 8:tandem curia excesserunt. Tunc sententiae interrogari coeptae,
id. 45, 25, 1:equites, relictis equis, provolant ante signa... Tunc inter priores duorum populorum res geritur,
id. 7, 8, 1:iterum deinde interpellatus, in proposito persistit. Tunc Poppedius, abjecturum inde se... minatus est,
Val. Max. 3, 1, 2; cf. id. 5, 4, 1; 7, 3, 2; 7, 3, 6: tunc intendit arcum, et ipsum cor adulescentis figit, Sen. de Ira, 3, 14, 2; so id. Ot. Sap. 1, 1; id. Q. N. 1, 12, 1:Dareum XXX inde stadia abesse praemissi indicabant. Tunc consistere agmen jubet,
Curt. 3, 8, 24:contionem discedere in manipulos jubet. Tunc a veneratione Augusti orsus flexit ad victorias,
Tac. A. 1, 34; cf. id. ib. 1, 67; 12, 31; 12, 33; 12, 69; id. H. 4, 72; Vitr. 1, 4, 12; 1, 6, 7; 2, 1, 2; 2, 1, 4; 5, 12, 5; 7, praef. 5; 7, 1, 3; 7, 2, 2; 8, 1, 1; Suet. Ner. 49; id. Vit. 15 fin.; id. Dom. 16; Front. Strat. 2, 5, 4; Gell. 1, 22, 6; 6 (7), 17, 6; 13, 31 (30), 6; 14, 2, 9; [p. 1915] Flor. 2, 13 (4, 2), 71; Just. 11, 4, 1; 11, 10, 2; 12, 7, 7; 13, 3, 4; 18, 4, 10 et saep.; Dig. 1, 2, 2, § 26.—Before an abl. absol. (postclass.):(γ).statuunt tempus quo foedissimum quemque invadant. Tunc, signo inter se dato, inrumpunt contubernia,
Tac. A. 1, 48:tunc, Campaniae ora proximisque insulis circuitis, Caprearum secessui quadriduum impendit,
Suet. Aug. 98:tunc, exercitu in Aetoliam promoto, pecunias civitatibus imperat,
Just. 14, 1, 6; 21, 5, 2; 22, 2, 7; 25, 2, 6.—Implying a consequence, then, under these circumstances, hence, accordingly:2.caedere januam saxis, instare ferro, ligna circumdare ignemque circumicere coeperunt. Tunc cives Romani, qui Lampsaci negotiabantur, concurrunt,
Cic. Verr. 2, 1, 27, § 69: huc tota Vari conversa acies suos fugere videbat. Tunc Rebilus; Perterritum, inquit, hostem vides;quid dubitas, etc.,
Caes. B. C. 2, 34:animadversum est, extra consuetudinem longius a vallo esse aciem Pompei progressum. Tunc Caesar apud suos Differendum est iter, inquit, etc.,
id. ib. 3, 85:omnium spe celerius Saguntum oppugnari adlatum est. Tunc relata de integro res ad senatum,
Liv. 21, 6, 5; cf. id. 9, 30, 10:Tisiphoneque Saevit et huc illuc impia turba fugit. Tunc niger in porta serpentum Cerberus ore Stridet,
Tib. 1, 3, 71:apud patres disseruit, nec posse Orientem nisi Germanici sapientia conponi, etc. Tunc decreto patrum permissae Germanico provinciae,
Tac. A. 2, 43; id. H. 4, 83; Vitr. 2, 8, 14; 2, 9, 16; Just. 39, 3, 11.—Emphatically, = tum vero:donec ipse quoque longinquo morbo est implicitus. Tunc adeo fracti simul cum corpore sunt spiritus illi feroces ut, etc.,
Liv. 1, 31, 6.—And = tum primum:multitudo tandem perrumpit ordines hostium. Tunc vinci pertinacia coepta, et averti manipuli quidam,
Liv. 9, 39, 10. —In enumerations with tum... deinde... postea, etc.(α).In gen. (postclass.): ante omnia instituit ut e libertorum bonis dextans... cogeretur; deinde ut ingratorum, etc.;(β).tunc ut lege majestatis facta omnia... tenerentur,
Suet. Ner. 32 med.; so,tunc... deinde... tunc, etc.,
Vitr. 1, 6, 12 and 13:tunc... tunc... deinde... tunc,
id. 3, 5, 5 and 6; cf. id. 5, 12, 4; cf. Suet. Oth. 6; Flor. 4, 2, 88.—With tum: terras primum situmque earum quaerit; deinde condicionem maris;tunc quidquid inter caelum terrasque interjacet perspicit... tum, peragratis humilioribus, ad summa prorumpit,
Sen. Cons. Helv. 17 fin.; so Gai Inst. 3, 6, 3.—Of successive speakers in dialogue (rare):C.tu vero abi, inquit, etc. Tunc Mucius Quandoquidem, inquit, est apud te virtuti honos, etc.,
Liv. 2, 12, 15:apud quem Valerius in hunc modum egit, etc. Tunc Collatinus Quaero inquit, etc.,
Val. Max. 2, 8, 2.—With tum:tunc poeta... inquit, etc. Tum Fronto ita respondit, etc.,
Gell. 19, 8, 10 and 11; 12, 13, 19; Val. Max. 7, 3, ext. 4.—In co-ordination (very rare).1.= praeterea, and then:2.(Romulus) hoc consilio fultus... locupletari civis non destitit. Tunc, id quod retinemus hodie magna cum salute rei publicae, auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,
Cic. Rep. 2, 9, 15 sq.:praeter has, frugalitas et continentia... splendorem illi suum adfunderent. Tunc providentia cum elegantia quantum decoris illi adderent!
Sen. Ep. 115, 3.—In the connection cum... tunc (v. tum, I. C. 3.):3.vivendum recte est cum propter plurima, tunc est Idcirco, etc.,
Juv. 9, 118 ( poet. for tum, on account of the foll. vowel).—Vid. tunc etiam, III. B. 7. b.II.As correlative of dependent clauses.A.Of temporal clauses with cum.1.Referring to definite past time.a.Tunc as antecedent of the clause:b.set Stalagmus quojus erat tunc nationis quom hinc abit?
Plaut. Capt. 4, 2, 108:etiamne in ara tunc sedebant mulieres Quom ad me profectu's ire?
id. Rud. 3, 6, 8:quo damnato tunc, cum judicia fiebant, HS. IV milibus lis aestimata est,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 22:etenim tunc esset hoc animadvertendum cum classis Syracusis proficiscebatur,
id. ib. 2, 5, 43, §111: atque ille eo tempore paruit cum parere senatui necesse erat: vos tunc paruistis cum paruit nemo nisi qui voluit,
id. Lig. 7, 20: se ita pugnaturos ut Romae pugnaverint in repetenda patria, ut postero die ad Gabios, tunc cum effecerint ne quis hostium, etc., Liv. 6, 28, 9:et quod tunc fecimus cum hostem Hannibalem in Italia haberemus, id nunc, pulso Hannibale, cunctamur facere?
id. 31, 7, 5:infelix Dido, nunc te facta impia tangunt? Tunc decuit cum sceptra dabas,
Verg. A. 4, 597 (Rib. tum; v. Prisc. p. 8, 841 P.):prudenter sensit tunc incrementum Romano imperio petendum fuisse cum intra septimum lapidem triumphi quaerebantur,
Val. Max. 4, 1, 10:quorum nihil tunc cum diceretur parum aptum fuit,
Quint. 11, 1, 89; cf. Val. Max. 8, 8, ext. 1; 9, 8, ext. 1.—Introducing the apodosis.(α).Of coincident actions:(β).cum jam adpropinquantium forma lemborum haud dubie esset... tunc injecta trepidatio,
Liv. 44, 28, 10.—= deinde:2.adversus singula quaeque cum respondere haud facile esset, et quereretur... purgaretque se invicem, tunc Papirius, redintegrata ira, virgas et secures expediri jussit,
Liv. 8, 32, 10:divus Caesar cum exercitum habuisset circa Alpes, imperavissetque, etc., tunc qui in eo castello fuerunt... noluerunt imperio parere,
Vitr. 2, 9, 15:cum nuntiatum esset Leonidae a XX milibus hostium summum cacumen teneri, tunc hortatur socios, recedant,
Just. 2, 11, 5.—Of definite present time, tunc is not found; v. tum.—3.Referring to indefinite time.a.As antecedent:b.arbitror, quo nos etiam tunc utimur cum ea dicimus jurati quae comperta habemus,
Cic. Font. 13, 29 (9, 19):tunc obsequatur naturae cum senserit, etc.,
id. Fragm. Hort. Phil. 75 B. and K.; id. Tusc. 2, 6, 16; id. Verr. 1, 18, 55; 2, 5, 12, § 29: qui tunc vocat me, cum malum librum legi, only... when, never... unless (= tote dê), Cat. 44, 21 Ellis (Mull. tum):deum tunc adfuisse cum id evenisset, veteres oratores aiebant,
Quint. 10, 7, 14:tunc est commovendum theatrum cum ventum est ad illud Plodite,
id. 6, 1, 52; cf. id. 4, 2, 8; 12, 11, 7; Vitr. 2, 9, 3:voluptas tunc, cum maxime delectat, exstinguitur,
Sen. Vit. Beat. 7, 4; cf. id. Q. N. 1, prol. 3; 5, 3, 3; 6, 3, 1; id. Ep. 10, 5; 85, 38:in tantam quantitatem tenetur quae tunc in peculio fuit cum sententiam dicebat,
Dig. 5, 1, 15: tunc cum certum esse coeperit neminem ex eo testamento fore heredem, Gai Inst. 3, 13; 4, 71; Dig. 28, 3, 6, § 6; 40, 12, 16, § 2; 40, 7, 34.—Introducing the apodosis:4.cum autem fundamenta ita distantia inter se fuerint constituta, tunc inter ea alia transversa... collocentur,
Vitr. 1, 5, 7; 2, 1, 6; 2, 3, 2; 2, 5, 2;3, 5, 13: cum folia pauca in acumine germinent, tunc maxime serendas ficus,
Plin. 18, 26, 65, § 245; Just. 41, 2, 9.—Referring to future time:B.ex ceteris autem generibus tunc pecunia expedietur cum legionibus victricibus erunt quae spopondimus persolvenda, Cic. Fragm. Ep. Caes. jun. 1, 8: tunc inter eas fore finem belli dixit cum alterutra urbs in habitum pulveris esset redacta,
Val. Max. 9, 3, ext. 3:poterant videri tunc incohanda cum omnia quae... peregissem,
Quint. 6, 4, 1; Col. praef. 33; v. infra, III. A. 2. b.—With temporal clauses introduced by ubi (rare).1.Of definite past time:2.ad quod bellum ubi consules dilectum habere occipiunt, obstare tunc enixe tribuni,
Liv. 4, 55, 2:haec ubi convenerunt, tunc vero Philomelus consuetudinem nocte egrediendi frequentiorem facere,
id. 25, 8, 9.—Of indefinite time.a.As antecedent:b.tunc autem est consummata infelicitas, ubi turpia non solum delectant, sed etiam placent,
Sen. Ep. 39, 6; id. Ben. 2, 3, 3; 2, 17, 3; id. Ep. 89, 19.—In apodosis:C.stillicidia ubi plura coiere et turba vires dedit, tunc fluere et ire dicuntur,
Sen. Q. N. 5, 13, 4; 6, 17, 2; 6, 18, 2.—With temporal clauses introduced by postquam (posteaquam); rare.1.Of definite past time:2.posteaquam ingenuae virgines et ephebi venerunt ad deprecandum, tunc est pollicitus his legibus ut, etc.,
Vitr. 10, 16, 7 (but in Sall. C. 51, 40 Dietsch reads tum).—Of indefinite time: si vero posteaquam eam destinasses, tunc perierit, etc., Dig 17, 2, 58, § 1.—D.With temporal clauses introduced by ut (very rare):E.ut vero... casus suorum miseris eluxit, tunc toto littore plangentium gemitus, tunc infelicium matrum ululatus... audiebantur,
Just. 19, 2, 11.—With temporal clauses introduced by quando (rare).1.As antecedent:2.tunc quando abiero,
Plaut. Pers. 4, 7, 19 (4, 8, 8): tunc inserentur (cerasi) quando his vel non est, vel desinit gummi effluere, Pall. Oct. 12.—In apodosis:F.quando quodque eorum siderum cursum decorum est adeptum... tunc ex alterius naturae motione transversa... vinci a tardioribus videbantur,
Cic. Univ. 9.—With temporal clauses introduced by dum (very rare):G.tunc tamen utrumque tolerabile est, dum illi vis sua est,
Sen. Ep. 83, 21.—With conditional clauses.1.In gen.(α).As antecedent:(β).consilium istud tunc esset prudens si rationes ad Hispaniensem casum accommodaturi essemus,
Cic. Att. 10, 8, 2:sin autem ventus interpellaverit et... tunc habeat canalem longum pedes quinque, etc.,
Vitr. 8, 5, 2:tunc fidem fallam, tunc inconstantiae crimen audiam si, cum omnia eadem sint quae erant promittente me, non praestitero promissum,
Sen. Ben. 4, 35, 2.—In apodosis:2.si se simul cum gloria rei gestae exstinxisset, tunc victorem, quidquid licuerit in magistro equitum, in militibus ausurum,
Liv. 8, 31, 7:quem si inclusit mare, tum ille exitu simul redituque praecluso, volutatur,
Sen. Q. N. 6, 15:quod si non illum, sed me peccasse putabis, tunc ego te credam cordis habere nihil,
Mart. 2, 8, 6: si nullus sit suorum heredum, tunc hereditas pertinet ad adgnatos, Gai Inst. 3, 9:si vero dissentiunt, tunc praetoris partes necessariae sunt,
Dig. 2, 14, 7, § 19; Sen. Q. N. 6, 9, 2; Gai Inst. 3, 205; Dig. 1, 3, 22.—With a supposition contrary to fact:H.audivi te cum alios consolareris: tunc conspexissem, si te ipse consolatus esses,
Sen. Prov. 4, 5.—After abl. absol. (rare):III.legatis auditis, tunc de bello referre sese Aemilius dixit,
Liv. 44, 21, 1:his ita praeparatis, tunc in rotae modiolo tympanum includatur,
Vitr. 10, 9 (14), 2.Particular connections.A.With other particles of time.1.Jam tunc (rare):2. a.nisi jam tunc omnia negotia diligentissime confecissem,
Cic. Fam. 3, 12, 3: bellum jam tunc ab illis geri coeptum cum sibi Phrygiam ademerint, Trog. Pomp. ap. Just. 38, 53:At. C. Marius L. Sullam jam tunc, ut praecaventibus fatis, copulatum sibi quaestorem habuit,
Vell. 2, 12, 1:Archilochum Nepos Cornelius tradit, Tullo Hostilio Romae regnante, jam tunc fuisse poematis clarum et nobilem,
Gell. 17, 21, 8:palam jam tunc multae civitates libertatem bello vindicandam fremebant,
Just. 13, 5, 5. —Tunc demum.(α).Absol.:(β).tunc demum nuntius missus ad tertiam legionem revocandam,
Liv. 41, 3, 5:tunc demum pectora plangi Contigit,
Ov. H. 11, 91:tunc demum intrat tabernaculum,
Curt. 4, 13, 20:tunc demum alia mala (exstiterunt),
Sen. Q. N. 1, 17, 6:(aquilae) primo deponunt, expertaeque pondus, tunc demum abeunt,
Plin. 10, 3, 4, § 14:tunc demum... invidiam quae sibi fieret deprecati sunt,
Suet. Calig. 9:tunc demum ad otium concessit,
id. Claud. 5.—With cum clause:b.postero die cum circumsessi aqua arceremur, nec ulla... erumpendi spes esset, tunc demum pacti sumus, etc.,
Liv. 21, 59, 6:et serius cum redisset, tum demum, recepto sospite filio, victoriae tantae gaudium consul sensit,
id. 44, 44, 3:cum ab his oritur, tunc demum ei ratio constat,
Val. Max. 4, 8 prooem.: quos ordine suo tunc demum persequar cum praefaturus fuero, Col. praef. 33; Sen. Ep. 84, 6; id. Q. N. 7, 13, 1.—Tunc denique (very rare): hi dicebantur in eo tempore mathêmatikoi. Exinde ad perspicienda principia naturae procedebant ac tunc denique nominabantur phusikoi, Gell. 1, 9, 7.—3.Tunc primum:4.quia tunc primum superbiae nobilitatis obviam itum est,
Sall. J. 5, 2:tunc primum circo qui nunc maximus dicitur, designatus locus est,
Liv. 1, 35, 8:eum dolorem ulta est (plebs) tunc primum plebeis quaestoribus creatis,
id. 4, 54, 2:tunc primum equo merere equites coeperunt,
id. 5, 7, 13:lectisternio tunc primum in urbe Romana facto,
id. 5, 13, 6; Tac. A. 11, 38; Suet. Ner. 17; Just. 8, 5, 1; 11, 10, 2; Jul. Capitol. Anton. Phil. 5; 7.—With deinde (cf.: tum deinde).(α).Deinde tunc:(β).roga bonam mentem, bonam valetudinem animi, deinde tunc corporis,
Sen. Ep. 10, 4; 74, 23; 117, 1.—Tunc deinde: primum militiae vinculum est religio et signorum amor, et deserendi nefas; tunc deinde facile cetera [p. 1916] exiguntur, Sen. Ep. 95, 35; 11, 4; Val. Fl. 8, 109; Cels. 4, 15.—So, tunc postea, Vitr. 1, 6, 7.—5.Tunc tandem:B.simul enim cessit possessione Dii, excitavit hostem, ut tunc tandem sciret recuperanda esse quae prius amissa forent,
Liv. 44, 8, 4.—With emphatic particles.1.Tunc vero (or enimvero):2.in turbatos jam hostes equos inmittunt. Tunc vero Celtiberi omnes in fugam effunduntur,
Liv. 40, 40, 10:cunctantem tamen ingens vis morbi adorta est. Tunc enim vero deorum ira admonuit,
id. 2, 36, 6:tunc vero impotentis fortunae species conspici potuit,
Curt. 3, 11, 23: Tiberioque suspensa semper verba;tunc vero nitenti, etc.,
Tac. A. 1, 11.—Tunc quidem: et tunc quidem Perseus copias reduxit;3.postero die, etc.,
Liv. 42, 57, 9:tunc quidem sacrificio rite perpetrato, reliquum noctis rediit, etc.,
Curt. 4, 13, 16; cf. id. 3, 12, 21.—Ne tunc quidem:4.quia ne tunc quidem obsistebatur,
Front. Strat. 3, 17, 9:ac ne tum quidem senatu aut populo appellato,
Suet. Ner. 41; cf. Just. 27, 3, 6.—Tunc maxime (or tunc cum maxime).(α).Chiefly at that time, especially then:(β).Theophrastus est auctor, in Ponto quosdam amnes crescere tempore aestivo... aut quia tunc maxime in umorem mutabilis terra est, aut quia, etc.,
Sen. Q. N. 3, 26, 2.—Just then:5.hospitem tunc cum maxime utilia suadentem abstrahi jussit ad capitale supplicium,
Curt. 3, 2, 17:non incidunt causae quae iram lacessant? sed tunc maxime illi oppugnandae manus sunt, Sen. de Ira, 2, 14, 2: sapiens tunc maxime paupertatem meditatur cum in mediis divitiis constitit,
id. Vit. Beat. 26, 1.—Tunc interea, Gell. 3, 7, 7; v. supra, I. A. 4. a.—6.Etiam tunc.(α).Even then:(β).experiri etiam tunc volens an ullae sibi reliquae vires essent, etc.,
Gell. 15, 16, 3.—Still:7.quam defunctam praetextatus etiam tunc pro rostris laudavit,
Suet. Calig. 10.— And with cum, Plaut. Rud. 3, 6, 8; v. supra, II. A. 1. a.—Tunc etiam.(α).Etiam as connective, tum = eo tempore:(β).in civitate plena religionum, tunc etiam ob recentem cladem superstitiosis principibus, ut renovarentur auspicia, res ad interregnum redit,
Liv. 6, 5, 6.—Poet. for tum etiam, on account of the vowel:8.ultima prona via est, et eget moderamine certo, Tunc etiam... Tethys solet ipsa vereri,
Ov. M. 2, 68.—Tunc quoque.(α).Also then:(β).irae adversus Vejentes in insequentem annum dilatae sunt. Tunc quoque ne confestim bellum indiceretur religio obstitit,
Liv. 4, 30, 13; 44, 37, 12: saepe legit flores;et tunc quoque forte legebat,
Ov. M. 4, 315:quare et sereno tonat? quia tunc quoque per quassum et scissum aera spiritus prosilit,
Sen. Q. N. 2, 18:cum quidam histriones producti olim, tunc quoque producerentur,
Suet. Claud. 21:tunc quoque in Hyrcaniam remittitur,
Just. 38, 9, 9.—Even then:(γ).tunc quoque cum antiqui illi viri inclite viverent, cura comere capillum fuit,
Sen. Q. N. 1, 17, 7:faba vero non antequam trium foliorum. Tunc quoque levi sarculo purgare melius quam fodere,
Plin. 18, 26, 65, § 241; Suet. Ner. 26; Flor. 1, 7, 12.—With tum demum:tametsi ad audiendum pigre coitur. Plerique in stationibus sedent... ac sibi nuntiari jubent an jam recitator intraverit... an ex magna parte evolverit librum: tum demum ac tunc quoque lente cunctanterque veniunt,
Plin. Ep. 1, 13, 2.—= sic quoque, even as it was:C.quin nisi firmata extrema agminis fuissent, ingens in eo saltu accipienda clades fuerit. Tunc quoque ad extremum periculi ventum est,
Liv. 21, 34, 8.—Tunc temporis (postclass.;v. tum, III. E.): ex gente obscura tunc temporis Persarum,
Just. 1, 4, 4:parvae tunc temporis vires Atheniensibus erant,
id. 3, 6, 6:ad abolendam invidiae famam qua insignis praeter ceteros tunc temporis habebatur,
id. 8, 3, 7:erat namque tunc temporis urbs Appulis Brundisium,
id. 12, 2, 7. -
18 ut
ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].I.As adv. of manner.A. 1.In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:2.salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):3.ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—In dependent questions.(α).With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:(β).hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —With subj. (class.):B.nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—Relative adverb of manner = eo modo quo, as.1.Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):2.ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;3.ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):4.gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—Causal, as, = prout, pro eo ut.a.Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:b.atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:c.hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):d.non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:C.perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):II.in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.Conj.A.Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.1.In gen.(α).With sic as correlative:(β).haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—With ita as correlative:(γ).ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—With other correlatives:(δ).in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;so with item,
id. Or. 60, 202:is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—Without correlative:2.rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—In partic.a.Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.(α).= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:(β).ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—Concessive, = etsi... tamen, although... yet:b.consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—Ita... ut;c.in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—In exemplifications.(α).In gen., as for example, for instance:(β).nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:d.ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—Before an appositive noun, as, the same as, like:e.qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:f.mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:(α).ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,With ita understood:(β).facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —With virtual superlatives:(γ).ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—The superlatives omitted in either clause:(δ).ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—With a comparative in one of the terms:(ε).major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—Without superlative, as, according as:B.de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.1.With perf. indic.a.In gen., as soon as:b.principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—In oblique discourse:c.Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—With primum, when first, as soon as ever:d.atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—Rarely of coincidence in time:e.nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—Ut = ex quo tempore. since:2.ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—With imperf. indic.(α).In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;(β).deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—Of repeated past actions, whenever:3.ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—With plupf.(α).= postquam (rare):(β).ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—In epistolary style = the Engl. perf.:(γ).litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—Of repeated past actions, whenever:4.ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:C.neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).1.In object clauses.a.In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.(α).After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:(β).malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:(γ).ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—After verbs expressing resolution or agreement to do something:(δ).rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—After verbs of command or prohibition:(ε).imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—Verbs expressing permission:b.atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—In dependent clauses implying an aim or end.(α).After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:(β).ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—Verbs of effecting:(γ).nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—Verbs of obtaining:(δ).Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—Verbs of inducing and compelling:(ε).nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:c.cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:d.rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):2.me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—In subject clauses, with impersonal predicates.a.With a predicate adjective.(α).With the idea of rule, duty, etc.:(β).id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—In clauses expressing result and consequence:(γ).magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):b.concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—With predicate nouns.(α).Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:(β).quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—Expressing result and consequence:c.est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—With impersonal verbs.(α).Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:(β).convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—Denoting consequence:(γ).ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—Est, in the meaning fit, or causa est:3.est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.a.With the idea of resolve, etc.:b.vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—Of agreement:c.fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —Of law, rule, etc.:d.praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—Of duty:e.jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —Of purpose, inclination, etc.:f.vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—Of effect, result, etc.:4.fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—In clauses of manner, that, so that.a.With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;b.anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:c.ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—Without antecedents, so that:d.cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—Idiomat. with non.(α).Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:(β).flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;e.rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—Conditional or concessive.(α).Granting that ( for argument's sake):(β).quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—Even if, although:(γ).qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—Provided that:5.ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.a.In gen.:b.quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—Esp., after certain antecedents.(α).After id, for the purpose (ante-class.):(β).id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—After idcirco:(γ).idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—After ideo and eo:(δ).non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—After ad eam rem, ad hoc, in hoc:(ε).ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—After ea mente, hac mente:(ζ).navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—After potius quam:c.potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—Idiomat.(α).With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:(β).ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):(γ).satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—Quam ut after comparatives, too much to:quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2. -
19 utei
ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].I.As adv. of manner.A. 1.In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:2.salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):3.ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—In dependent questions.(α).With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:(β).hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —With subj. (class.):B.nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—Relative adverb of manner = eo modo quo, as.1.Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):2.ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;3.ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):4.gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—Causal, as, = prout, pro eo ut.a.Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:b.atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:c.hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):d.non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:C.perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):II.in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.Conj.A.Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.1.In gen.(α).With sic as correlative:(β).haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—With ita as correlative:(γ).ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—With other correlatives:(δ).in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;so with item,
id. Or. 60, 202:is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—Without correlative:2.rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—In partic.a.Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.(α).= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:(β).ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—Concessive, = etsi... tamen, although... yet:b.consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—Ita... ut;c.in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—In exemplifications.(α).In gen., as for example, for instance:(β).nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:d.ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—Before an appositive noun, as, the same as, like:e.qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:f.mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:(α).ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,With ita understood:(β).facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —With virtual superlatives:(γ).ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—The superlatives omitted in either clause:(δ).ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—With a comparative in one of the terms:(ε).major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—Without superlative, as, according as:B.de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.1.With perf. indic.a.In gen., as soon as:b.principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—In oblique discourse:c.Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—With primum, when first, as soon as ever:d.atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—Rarely of coincidence in time:e.nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—Ut = ex quo tempore. since:2.ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—With imperf. indic.(α).In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;(β).deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—Of repeated past actions, whenever:3.ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—With plupf.(α).= postquam (rare):(β).ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—In epistolary style = the Engl. perf.:(γ).litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—Of repeated past actions, whenever:4.ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:C.neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).1.In object clauses.a.In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.(α).After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:(β).malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:(γ).ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—After verbs expressing resolution or agreement to do something:(δ).rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—After verbs of command or prohibition:(ε).imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—Verbs expressing permission:b.atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—In dependent clauses implying an aim or end.(α).After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:(β).ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—Verbs of effecting:(γ).nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—Verbs of obtaining:(δ).Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—Verbs of inducing and compelling:(ε).nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:c.cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:d.rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):2.me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—In subject clauses, with impersonal predicates.a.With a predicate adjective.(α).With the idea of rule, duty, etc.:(β).id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—In clauses expressing result and consequence:(γ).magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):b.concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—With predicate nouns.(α).Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:(β).quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—Expressing result and consequence:c.est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—With impersonal verbs.(α).Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:(β).convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—Denoting consequence:(γ).ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—Est, in the meaning fit, or causa est:3.est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.a.With the idea of resolve, etc.:b.vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—Of agreement:c.fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —Of law, rule, etc.:d.praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—Of duty:e.jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —Of purpose, inclination, etc.:f.vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—Of effect, result, etc.:4.fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—In clauses of manner, that, so that.a.With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;b.anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:c.ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—Without antecedents, so that:d.cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—Idiomat. with non.(α).Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:(β).flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;e.rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—Conditional or concessive.(α).Granting that ( for argument's sake):(β).quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—Even if, although:(γ).qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—Provided that:5.ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.a.In gen.:b.quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—Esp., after certain antecedents.(α).After id, for the purpose (ante-class.):(β).id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—After idcirco:(γ).idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—After ideo and eo:(δ).non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—After ad eam rem, ad hoc, in hoc:(ε).ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—After ea mente, hac mente:(ζ).navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—After potius quam:c.potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—Idiomat.(α).With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:(β).ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):(γ).satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—Quam ut after comparatives, too much to:quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2. -
20 prior
prĭor and prĭus (old form also in neutr. prior, Val. Antias and Quadrig. ap. Prisc. p. 767), ōris, adj. comp. [from obsol. prep. pri; v. primus init. ], former, previous, prior, freq. to be translated first; cf. superior; Cicero nearly always uses prior, opp. to posterior, in time; superior in sense of former, in gen. relation to the present, when no other time is expressed; v. Krebs, Antibarb. p. 921 sq.I.Lit.:2. B.ita priori posterius, posteriori superius non jungitur,
Cic. Ac. 2, 14, 44:me quaestorem in primis, aedilem priorem, praetorem primum populus Romanus faciebat,
id. Pis. 1, 2:qui prior has angustias occupaverit,
first, Caes. B. C. 1, 66:prior proelio lacessere,
id. ib. 1, 82:etsi utrique primas, priores tamen libenter deferunt Laelio,
Cic. Brut. 21, 84:priore loco causam dicere,
first, id. Quint. 9, 32:priore aestate,
in the former summer, last summer, id. Fam. 1, 9, 24:priore nocte,
id. Cat. 1, 4, 8:factum est enim meā culpā, ut priore anno non succederetur,
id. Q. Fr. 1, 1, 1, § 2:prioribus comitiis,
id. Planc. 22, 54:priore anno,
the year before, Liv. 3, 9, 7; 3, 10, 14; 4, 56, 5:prioris anni consules,
id. 4, 13, 10; 4, 17, 9:Dionysius prior,
the elder, Nep. Dion, 1, 3:vinum,
of last year, Plin. 14, 19, 24, § 120:priore libro,
in the previous book, Col. 4, 22, 9:pedes,
the forefeet, Nep. Eum. 5, 5; Plin. 8, 45, 70, § 181:canities homini semper a priori parte capitis, tum deinde ab aversā,
the forepart, Plin. 11, 37, 47, § 131.—Pleon.:cum prior Romanus exercitus praevenisset,
Liv. 9, 23, 2:prius praecepta res erat,
id. 21, 32, 7; cf. id. 9, 23, 2.— Old neutr. prior: hoc senatusconsultum prior factum est, Val. Antias ap. Prisc. p. 767 P.:prior bellum, Quadrig. ib.: foedus prior,
id. ib. (cf.: bellum Punicum posterior, Cass. Hem. ib.).—Subst.: prĭōres, um, m., forefathers, ancestors, the ancients ( poet. and in post-Aug. prose):II.abiturus illuc, quo priores abierunt,
Phaedr. 4, 18, 16:nomen dixere priores Ortygiam,
Verg. A. 3, 693:nec ingeniis investigata priorum,
Ov. M. 15, 146; 332:priores tradiderunt,
Col. 1, 4, 3:nostri,
Plin. Ep. 3, 4:more priorum,
Ov. M. 10, 218; Sen. Ep. 52, 2.—Trop., better, superior, preferable, more excellent or important (not in Cic. and Cæs.):A. 1.bellante prior,
Hor. C. S. 51:color puniceae flore prior rosae,
id. C. 4, 10, 4; Ov. H. 18, 69:ut nemo haberetur prior,
Liv. 27, 8:aetate et sapientiā,
Sall. J. 10, 7:consilio et manu,
id. ib. 96, 3:neque prius, neque antiquius quidquam habuit, quam, etc.,
Vell. 2, 52, 4.—Esp. with potior:potius quanto prius potiusque est Philippum nobis conjungere quam hos,
Vell. 36, 7, 6:nulla (res) prior potiorque visa est,
id. 8, 29, 2:nihil prius nec potius visum,
id. 39, 47, 4: unus Plinius est mihi priores, i. e. worth more than they all, Sent. Augur. ap. Plin. Ep. 4, 27, 4:artium multitudine prior omnibus, eloquentiā nulli secundus,
App. Flor. 2, p. 346.—Hence, adv. comp.: prĭus.Alone:2.quem fuit aequius, ut prius introieram in vitam, sic prius exire de vitā,
Cic. Lael. 4, 15:regem prius Europā, post et Asiā, expellere,
Liv. 37, 52, 4:ut vos prius experti estis, nunc Antiochus experitur,
id. 36, 17, 8; so,prius... nunc,
Verg. G. 3, 362:prius... tum,
Cato, R. R. 135; Liv. 34, 55, 5:prius.... postea,
id. 29, 12, 11.—With quam, and often joined in one word, priusquam.(α).Before that, before:(β).prius quam lucet, assunt,
before dawn, Plaut. Mil. 3, 1, 115:prius illi erimus quam tu,
id. Ps. 2, 4, 68:prius quam plane aspexit ilico eum esse dixit,
id. Rud. 4, 4, 87:nihil prius mihi faciendum putavi, quam ut, etc.,
Cic. Att. 4, 1, 1:cui prius quam de ceteris rebus respondeo, de amicitiā pauca dicam,
before, id. Phil. 2, 1, 3:quod ego, prius quam loqui coepisti, sensi,
id. Vatin. 2, 4:neque prius fugere destiterunt, quam ad flumen Rhenum pervenerunt,
Caes. B. G. 1, 53:quid potius faciam, prius quam me dormitum conferam, non reperio,
Cic. Fam. 9, 26, 1:priusquam aggrediar, etc.,
id. Balb. 7, 18:prius quam ad portam venias,
Ter. Ad. 4, 2, 44.—Sooner, rather:B.Aegyptii quamvis carnificinam prius subierint, quam ibin aut aspidem violent,
Cic. Tusc. 5, 27, 78; id. Lig. 12, 34; Caes. B. C. 3, 1.—Sometimes in an inverted order:ad hoc genus hominum duravi, quam prius me ad plures penetravi,
Plaut. Trin. 2, 2, 13; Prop. 2, 14, 11 (3, 10, 10); v. Zumpt, Gram. § 576.—In gen., formerly, in former times ( poet.), Cat. 51, 13:sed haec prius fuere: nunc, etc.,
id. 4, 25; Prop. 1, 1, 18.
См. также в других словарях:
That Time — is a one act play by Samuel Beckett, written in English between 8 June 1974 and August 1975. It was specially written for actor Patrick Magee, who delivered its first performance, on the occasion of Beckett s seventieth birthday celebration, at… … Wikipedia
The People That Time Forgot (film) — Infobox Film name = The People That Time Forgot caption = US poster of The People That Time Forgot director = Kevin Connor producer = Max Rosenberg writer = Patrick Tilley, from the novel by Edgar Rice Burroughs starring = Patrick Wayne Doug… … Wikipedia
Time in China — China spans across five different standard time zones, from UTC+05:00 in the west to UTC+09:00 in the east, yet since 1949 China has only had a single standard time at UTC+08:00. The time UTC+06:00 is also used unofficially in Xinjiang and Tibet … Wikipedia
Time Warner Cable — Type Public Traded as NYSE: TWC Industry Communications … Wikipedia
Time from NPL — Map showing the location of the Anthorn VLF transmitter within Cumbria … Wikipedia
Before I Self Destruct — Studio album by 50 Cent Released November 9, 2009 … Wikipedia
That's So Raven — Format Family Teen sitcom Fantasy Created by Michael Poryes Susan Sherman … Wikipedia
Before — Be*fore , prep. [OE. beforen, biforen, before, AS. beforan; pref. be + foran, fore, before. See {Be }, and {Fore}.] 1. In front of; preceding in space; ahead of; as, to stand before the fire; before the house. [1913 Webster] His angel, who shall… … The Collaborative International Dictionary of English
Before the mast — Before Be*fore , prep. [OE. beforen, biforen, before, AS. beforan; pref. be + foran, fore, before. See {Be }, and {Fore}.] 1. In front of; preceding in space; ahead of; as, to stand before the fire; before the house. [1913 Webster] His angel, who … The Collaborative International Dictionary of English
Before the wind — Before Be*fore , prep. [OE. beforen, biforen, before, AS. beforan; pref. be + foran, fore, before. See {Be }, and {Fore}.] 1. In front of; preceding in space; ahead of; as, to stand before the fire; before the house. [1913 Webster] His angel, who … The Collaborative International Dictionary of English
Time and the Conways — is a British play written by J. B. Priestley in 1937 illustrating J. W. Dunne s Theory Of Time through the experience of a moneyed Yorkshire family, the Conways, over a period of roughly twenty years from 1919 to 1937. Widely regarded as one of… … Wikipedia
